Mısır Cumhurbaşkanı Sisi Eylül’de Türkiye’ye geliyor

Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi’nin uzun zamandır planlanan ziyaretini yapmak üzere Eylül ayında Türkiye’ye gelmesi bekleniyor.

Arap Baharı’nın da etkisi altına aldığı ülkelerden olan Mısır’da Türkiye’de hükümetin destek verdiği Muhammed Mursi’nin Sisi tarafından düzenlenen askeri darbe ile devrilmesinin ardından ise ikili ilişkilerde kötü bir döneme girilmişti.

2020’de başlayan normalleşme sürecinden önce Erdoğan zaman zaman iç siyasete de yansıyacak şekilde Sisi için “darbeci, anti demokrat ve katil” gibi ağır ifadeler kullanırken, iki ülke arasındaki buzlar son yıllarda çözülmeye başlamıştı.

Bu kapsamda iki ülke liderlerinin karşılıklı ziyareti planlanmış ve ilk olarak Erdoğan 14 Şubat’ta Kahire’ye  gitmişti.

Sisi’nin ziyareti 2012 yılından bu yana Mısır’dan Türkiye’ye cumhurbaşkanı düzeyinde yapılacak ilk ziyaret olacak. Cumhurbaşkanlığı’na yakın basın yayın organlarına göre ziyaret 4 Eylül’de gerçekleşecek.

Cumhurbaşkanlığı tarafından resmi olarak duyurulmayan ancak çeşitli kaynaklarca Eylül ayında yapılacağı doğrulanan Sisi’nin ziyareti sırasında masadaki en önemli başlığın İsrail’in Gazze’de devam ettirdiği saldırılar, ateşkes çabaları ile bölgedeki tansiyonun artması gibi gelişmeler olması bekleniyor.

Buna ek olarak iki ülke arasında ilk Yüksek Düzeyli Stratejik İş Birliği Konseyi toplantısının düzenlenmesi ve 20’ye yakın anlaşmanın imzalanması da hedefleniyor.

Kahire’ye en son Dışişleri Bakanı Hakan Fidan Ağustos ayı başında gitmiş ve Mısır Dışişleri Bakanı Bedr Abdulati’nin yanı sıra Sisi ile de bir araya gelmişti.

Mısır ile ilişkiler neden bozulmuştu?

Türkiye-Mısır ilişkileri 2010’dan itibaren çalkantılar içine giren Mısır’daki siyasi gelişmelerden, bölgesel dengelerden ve bunlara karşı AKP hükümetinin tercihlerinden doğrudan etkilendi.

2010 yılının sonlarına doğru Tunuslu seyyar satıcı Muhammed Buazizi’nin kendini yakması ile başlayan ve Mısır’ı da etkisi altına alan halk ayaklanmaları 30 yıl ülkeyi yöneten Hüsnü Mübarek’i koltuğundan ederken, yerine gelen o dönemde AKP tarafından da desteklenen Müslüman Kardeşler çizgisindeki Mursi olmuştu.

Mursi’nin Haziran 2012’de göreve gelmesinden 5 ay sonra Erdoğan Başbakan olarak Kahire’ye gitti ve Ankara Mursi yönetiminin iktidarını güçlendirmesi için her türlü desteği vermeye başladı. Mursi’nin AKP 4. Olağan Kongresi’ne katılmak üzere 30 Eylül 2012 tarihinde Ankara’ya yaptığı ziyaret Mısır’dan Türkiye’ye Cumhurbaşkanı düzeyindeki son ziyaret olmuştu.

Ancak Mursi’nin bazı antidemokratik uygulamaları çok geçmeden ülkeyi yeniden geniş çaplı halk ayaklanmalarına sürükledi. 3 Temmuz 2013’de ordu tarafından Mursi’nin yönetimine son verildi ve Sisi iktidarı devraldı.

O dönemde Mursi’nin devrilmesine Erdoğan ve Dışişleri Bakanı olan Ahmet Davutoğlu sert tepki gösterdi ve 2020’ye kadar Sisi’ye karşı olan olumsuz tavır devam etti. Bu tavır bazen iç siyasete de yansıdı.

Erdoğan, 7 Haziran 2015 genel seçimi öncesinde yaptığı konuşmada “7 Haziran bizi kıymetli Menderes’in akıbeti, Mursi’nin akıbetiyle tehdit edenlerin bir kez daha hüsrana uğrayacağı seçim olacak” diye konuşmuştu.

2019 yerel seçimlerinin İstanbul’daki ikinci turu öncesi ise Erdoğan’ın İBB Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu için sarf ettiği “Pazar günü Sisi mi diyeceğiz, Binali Yıldırım mı diyeceğiz? Mesele bu kadar önemli” sözleri de hafızalara kazınmıştı.

İlişkilerdeki kötü dönemin iç siyasetteki yansıması açısından akıllarda kalan bir diğer husus ise Erdoğan’ın bir dönem çok sık kullandığı ama artık tercih etmediği Mısır’da darbe karşıtlarının simgesi olan Rabia işareti olmuştu.

Sisi ile adım adım gelişen ilişkiler

2020’ye gelindiğinde bölgesel dengelerin değişmesinin de etkisiyle Sisi’ye karşı duyulan husumet geri plana atıldı ve Ağustos 2020’de iki ülke arasında normalleşme süreci başladı.

Dışişleri Bakan Yardımcıları başkanlığında 5-6 Mayıs ve 7-8 Eylül 2021 tarihlerinde ilki Kahire’de, ikincisi Ankara’da olmak üzere iki turlu siyasi istişareler yapıldı.

Erdoğan ilişkilerin kötü olduğu sırada 13 Mart 2019’da katıldığı bir programda “Beni Sisi’yle çok barıştırmak isteyenler var. Asla kabul etmiyorum, etmem de. Onunla aynı masada oturmam” demişti.

Erdoğan, Haziran 2019’da ise hapse konulan ve ardından mahkeme salonunda hayatını kaybeden Mursi’nin eceliyle ölmediğini belirterek süreci takip edeceklerini söylemiş ve Mısır’ın uluslararası mahkemelerde yargılanması için gerekenin yapılacağını kaydetmişti.

Bu açıklamalardan bir süre sonra iki ülke arasında normalleşme döneminin ilk adımları atılırken, Erdoğan “aynı masada oturmam” dediği Sisi ile Kasım 2022’de Katar’daki Dünya Kupası’nda tokalaştı ve bir araya geldi.

Erdoğan bu görüşmeye ilişkin sorular üzerine “Siyasette ebedi olarak dargınlık, kırgınlık, küslük olmaz. Vakti, zamanı geldiği anda oturur, değerlendirir, ona göre de bir yenilemeyi yapabilirsiniz. Şu anda Türkiye olarak sıkıntılı olduğumuz ülkelerle ilişkileri yeniden ele alabiliriz. Hele hele Haziran seçiminden sonra bir sil baştan yapabiliriz. Ve buna göre de yolumuza o şekilde devam edebiliriz” diyerek yeni dönemin işaretini verdi.

Normalleşme ile sorunlar aşıldı mı?

Mısır’la normalleşme Türkiye’nin Ortadoğu’daki diğer bazı ülkelerle de başlattığı süreçle paralel devam ederken, Kahire ile olan yakınlaşma ise daha temkinli ilerledi.

Daha önce gerilimli bir ilişki sürdürülen Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve İsrail gibi ülkelerle karşılıklı adımlar hızlı atılırken, dönemin Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu Mısır’la başlayan normalleşme sürecinin çok yavaş ilerlemesinden şikâyet etmişti.

Ağır da ilerlese Temmuz 2023’te önemli bir adım atılarak, Ankara ile Kahire diplomatik ilişkilerin seviyesini yeniden büyükelçi düzeyine çıkararak gerekli atamaları karşılıklı yaptı.

Maraş depremleri de iki ülkeyi birbirine yakınlaştıran bir başka etken oldu. Adana’ya gelen Mısır Dışişleri Bakanı Sami Şükri ilişkilerin bozulduğu 2013 yazından sonra Türkiye’ye gelen ilk üst düzey Mısırlı yetkili oldu.

Türkiye ile Mısır normalleşmesinin yavaş ilerlediği dönemde çözüm arayan sorunlardan birisi olarak Libya ön plana çıkarken, diğer önemli sorun Mısır’ın rahatsız olduğu Türkiye’deki Müslüman Kardeşler varlığı idi.

Mısır normalleşme sürecini Türkiye’nin Libya politikalarında bir değişiklik olmaması nedeniyle bir dönem askıya aldığını açıklarken ilerleyen zamanlarda iki başkent görüşlerini birbirine yaklaştırmıştı.

Sisi’nin ziyaretinde Gazze’nin yanı sıra Libya gibi iki ülkeyi ilgilendiren diğer konular da ele alınarak, ticaret hacminin artırılması ve enerji alanında iş birliği olanakları konuşulacak.