İsrail, İran dosyasını nasıl ele alıyor?

İsrail’in İran’ı yeniden hedef almakta aceleci davranacağını düşünüyor musunuz? İsrail, İran dosyasını nasıl ele alıyor?

UHA / İnternational News Agency

İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Dr. Öğr. Üyesi Tuğçe Ersoy CEYLAN, İsrail’in 13 Nisan 2024 Cumartesi gecesi İran’ın “Gerçek Vaat” adını verdiği misillemesinin ardından ve İran dosyasını nasıl ele aldığını TÜHA Haber‘e değerlendirdi.

İsrail cumartesi 13 Nisan 2024 gecesi İran’ın “Gerçek Vaat” adını verdiği misillemesinin hedefi oldu. 1 Nisan’da İsrail’in ilk defa başka bir ülkenin temsilciliğini, İran’ın Şam’daki konsolosluğunu güpegündüz vurmasının ardından 13-14 Nisan’da İran’ın karşı saldırısı gerçekleşti. Tabii 19 Kasım 2023’te Husilerin Kızıldeniz’de Türkiye’den yola çıkan bir İsrail yük gemisine el koyduğunu duyurduğu haberini de hatırlamak gerekir. Hatta İsrail Başbakanlığından yapılan açıklamada bunun uluslararası deniz güvenliği açısından sonuçları olan bir “İran terör eylemi” olduğu belirtilmişti. İsrail ordusu da “Bir kargo gemisinin Kızıldeniz’in güneyinde Yemen yakınlarında Husiler tarafından kaçırılması küresel sonuçları olan çok vahim bir olaydır” şeklinde bir açıklama yapmıştı. Dolayısıyla 7 Ekim’de İsrail-Filistin savaşının başlamasından itibaren İran ile İsrail arasında vekiller aracılığıyla da olsa tırmanan bir gerilim mevcuttu.

İran’ın İsrail’in konsolosluk saldırısına karşılık vereceğini duyurmasından sonra ABD bölgedeki müttefikleri aracılığıyla Tahran yönetimine itidalli davranma mesajları gönderdi. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’ın Çin’den de yardım istediğini biliyoruz. Dolayısıyla bu meselenin bölgedeki iki ülkenin meselesi olma boyutunu aşarak ABD, Çin ve elbette Rusya’nın da dahil olmasıyla küresel bir boyutu olduğunu not etmek gerekir.

ABD’nin İsrail’e doğrudan bir saldırı olması durumunda Tel Aviv yönetiminin yanında yer alacağına dair yaptığı uyarının yanı sıra İran ile savaşa girmek niyetinde olmadığını da belirtmesi, İran’ın saldırısının hesaplanması neticesini doğurdu. Yani bu saldırı göstermelik bir saldırı değildi, kanaatimce küçümsenecek bir saldırı da değildi ancak hesaplanmış bir saldırıydı.

Nitekim Washington Post gazetesinde çıkan bir haberde ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin’in İsrailli mevkidaşı Yoav Gallant’tan İsrail’in İran saldırısı öncesinde kendilerini yeterince bilgilendirmediği için şikayetçi olduğu yazılmıştı. Yine ABD, İsrail’den misilleme yapacaksa da kendisini önceden bilgilendirmesini beklediğini belirtti.

Buradan da İsrail’in İran’a yönelik herhangi bir karar alırken ABD’nin bu kararlarda etkisinin olacağını ya da söz sahibi olacağını söylemek mümkündür. Buradan İran-İsrail çatışmasının bölgesel bir savaşı tetiklemesini önlemek için küresel güçlerin devreye gireceğini bir kez daha hatırlatmak yerinde olacaktır. Yani İsrail’in tek başına karar alamayacağını söylemek mümkündür.

Son olarak Reuters’ın bir haberine göre Türkiye aracılığıyla İran’ın vereceği karşılığın belli sınırları olmalı mesajının da gönderildiği göz önünde tutulunca İran’ın saldırısının hesaplanmış olduğu bir kez daha ortaya çıkmaktadır.

İran’ın gönderdiği SİHA’ların İsrail hava sahasına girmeden İngiliz, ABD ve Fransız koalisyonu ile etkisiz hale getirildiği duyurusu yapıldı. Yine de bu saldırıyla beraber İsrail ilk defa Arap olmayan bir devletin saldırısına uğradı.

İsrail’in İran’dan gelecek muhtemel bir saldırıyı –bölgedeki vekilleriyle eş zamanlı hareket edeceği düşünüldüğünde– tek başına göğüslemesinin zor olacağı da görülmüş oldu.

İsrail’in milli güvenlik doktrini olan “kendi kendine yetme” (self-help) prensibinin zedelendiğini de not etmek gerekir. Bu açıdan İsrail’in İran saldırısına hemen cevap vermeyeceği çıkarımı da yapılabilir. Nitekim savaş kabinesinden yapılan açıklamalar bunu doğrular niteliktedir.

Benny Gantz, İran’ın saldırıyı başlattığı gece Batılı liderlerden gelen “dayanışma” mesajlarına gönderme yaparak “Asıl sonuç dünyanın İran’a karşı tutumudur” dedi ve İsrail’in bunu stratejik bir başarı olarak gördüğünü iletti.

Knesset’te milletvekili olan Gideon Saar da “İran’ın sırası gelecektir, önce Gazze’ye odaklanmalı” şeklinde bir açıklama yaptı. Nitekim ABD Başkanı Joe Biden’ın da Binyamin Netanyahu’ya İran’a yönelik saldırı olursa bunu ABD’nin desteklemeyeceğine dair bir açıklama yaptığı öğrenildi.

ABD’nin telkininin işe yarayıp yaramayacağını zaman gösterecek zira bu görüşmede İsrail’i herhangi bir İran saldırısından vazgeçirecek doğrudan bir baskı bulunmuyor. Ancak yine de İsrail’in hemen karşılık vermeyi ertelemesi ABD’nin onayı ve daha da önemlisi yardımı olmadan bir çatışma içine giremeyeceğini de göstermektedir.

Öte yandan İran, İsrail için varoluşsal bir tehdittir; milli güvenlik doktrinine göre de İsrail’in, boyutları ve sınır sorunları nedeniyle saldırıya açık bir ülke (vulnerable) olduğundan herhangi bir çatışmayı ülke dışında yapma prensibi üzerinden temellenen bir hücum stratejisi vardır. Dolayısıyla İsrail’in bu tehdidi bertaraf etmek için ne kadar bekleyeceğini göreceğiz. Ancak bu saldırıyla bir eşiğin de aşıldığını not etmek gerekir.

Devlet ajansı KAN’ın 16 Nisan 2024 sabahı bildirdiğine göre İsrail Ortadoğu’daki Arap ülkelerine İran’a cevabının onları tehlikeye atacak şekilde olmayacağına dair bir güvence verdi.

Buradan İsrail ile Sünni Arap hükümetleri arasındaki ittifaka zarar gelmediği ve mevcut ilişkilerin sürdürülmek istendiği sonucunu çıkarmak mümkün. Çünkü Tel Aviv yönetimi bu saldırıyla İran’ın İsrail’in Arap ülkeleriyle ittifakını bozarak İsrail’i izole etmeyi de amaçladığını düşünüyor.

Ülkede İsrail’in gücünü yeniden teyit etmek için karşı saldırıda bulunmak zorunda olduğu da dile getiriliyor. “Misilleme maliyetli olabilir ama eylemsizliğin maliyeti çok daha yüksek olabilir” diye düşünenler var.

İran’ın füze ve SİHA saldırılarının normalleşmemesi için İsrail’in cevap vermesi gerektiğini dile getirenlerin olduğunu da belirtmek gerekir. Yine İsrail kamuoyunda Netanyahu karşıtlarının İran’ın bu saldırısının güvenlik politikalarını öne çıkararak Netanyahu’nun elini güçlendirdiği, Gazze’de düştüğü ve başarısız olduğu bataklığın konuşulmaması için bir fırsat teşkil ettiği eleştirisini yapanlar da mevcut. Bir hafta önce Gazze’deki insani felaket karşısında yalnızlaşmış ve eleştirilen bir liderken bu hafta Batı’nın ardında saf tuttuğu bir başbakan haline geldiği yorumlarını da eklemek gerekir.

İsrail ordusu İran SİHA ve füzelerinin yüzde 99’unu durduklarını ve İsrail’de hiçbir hedefin büyük zarar görmediğini açıklarken İran ise bazı askeri üslerin (Nevatim) vurulduğu haberini paylaştı.

Hangisi doğru bilinmez ama önemli olan şu ki bir askeri üs vurulmuş olsa bile İsrail bunu doğrulamak istemeyecektir. Zira Demir Kubbe’nin aşılabileceği ihtimalinin düşünülmesini arzu etmeyecektir. İsrail’in İran’ın nükleer tesislerine bir saldırı yapması da şu an için risk ve meydan okumalar barındırmaktadır.

İsrail’in bir plan üzerinde çalıştığı muhakkak ancak içinde bulunduğu durum düşünüldüğünde bölgesel ve küresel güçleri göz ardı ederek hareket etmesini beklemediğimi belirtmek isterim. Buradan bir üçüncü dünya savaşı ya da bölgesel bir savaş çıkmaz ancak gerginliğin tırmanacağı zamanları görebiliriz.”