İran’dan Haberler!

Amerika Birleşik Devletleri federal hükûmeti tarafından finanse edilen uluslararası bir yayın kuruluşu olan Amerika’nın Sesi (VOA) tarafından çeşitli ajanslara dayanarak ‘İran’dan Haberler!‘ başlığıyla Haber Bülteni hazırladı.

İdam Edilen Kadınlar 40 Yıl Sonra İranlı Bahailerin Peşini Bırakmadı.

[Bahai dininin mensupları 19 Haziran 2011’de Rio de Janeiro’nun Copacabana sahilinde gösteri yaparak İranlı yetkililerden İsrail için casusluk yapmakla suçlanan ve 20 yıl hapis cezasına çarptırılan yedi Bahai mahkumu serbest bırakmalarını istedi.]

Çoğu 30 yaş altı 10 kadın, İran’ın güneyindeki Şiraz’da bir şehir meydanında teker teker asılarak meydan okurcasına ölüme gitti. En küçüğü henüz 17 yaşındaydı.

Casusluk da dahil olmak üzere suçlarla itham edilmişlerdi, ancak dünyanın dört bir yanındaki destekçileri için, Bahai oldukları için asılıyorlardı ve ölüm acısı altında bile inançlarından vazgeçmeyi reddediyorlardı.

Pazar günü, İranlı Bahailer, 1979 İslami devriminden bu yana zulüm gören gayrimüslim azınlığa karşı işlenen en korkunç suistimallerden biri olarak görülen Şiraz’da 10 Bahai kadının 18 Haziran 1983’te infaz edilmesinin 40. yılını kutladılar.

Ölümleri Bahaileri dehşete düşürmeye devam ediyor ama aynı zamanda İran’da günlük hayatta ayrımcılığa karşı mücadele eden topluluğa da ilham veriyor. Bahailer, geçen yılın sonlarında kadınların önderliğindeki bir protesto dalgasının din adamlarını sarsmasının ardından tüm İranlı kadınların kendilerinden güç alabileceğini umuyor.

Uluslararası Bahai Topluluğu’ndan Simin Fahandej, “İran’da toplumsal cinsiyet eşitliğine giden zorlu yol, onlarca yıldır sayısız kadın tarafından yürüdü. Bu yol, ilkelerini yaşamları pahasına bile olsa savunmayı seçenlerin fedakarlıklarıyla belirlendi.” (BIC) Cenevre’deki Birleşmiş Milletler temsilcisi.

‘Geri alınması istendi’

BIC’ye göre, kadınlar Ekim ve Kasım 1982’de tutuklanmış, işkence görmüş, avukat tutma hakları reddedilmiş ve kendilerine İslam’a geçerek hayatlarını kurtarma fırsatı sunulmuştu.

Kendileri için hazırlanan ve 18 Haziran 1983’te hapishanelerinden Şiraz’daki Chowgan Meydanı’na götürülen ve burada birbirlerinin gözleri önünde asıldıkları ifadeleri imzalamayı reddettiler.

İki gün önce, bazıları 10 kadının akrabası olan altı Bahai erkeği aynı meydanda idam edildi. BIC’ye göre, devrimi izleyen idam çılgınlığında toplamda 200’den fazla Bahai idam edildi.

ABD Bahai Halkla İlişkiler Ofisi müdürü Anthony Vance, AFP’ye verdiği demeçte, “10 kadının inançları ve özverili cesaretleri ile aşırı fiziksel ve psikolojik baskı karşısında gösterdikleri güçte muazzam bir gurur var.”

İdam edilen kadınlardan biri olan ve henüz 25 yaşında asılan Akhtar Sabet’nin ikinci kuzeni Soosan Sabet, hemşire olarak çalışan “saf, kibar, arkadaş canlısı ve sosyal bir insan” olan akrabasıyla ilgili “güzel anıları” olduğunu söyledi. .

AFP’ye konuşan Sabet, “Hapishanede bile yaşlılara ve hastalara hizmet vermeye başladı. Onların kahvaltısını hazırlıyor, tıbbi tedavilerini yapıyor ve kıyafetlerini yıkıyordu.”

“Sorgulama sırasında, hapishaneden salıverilmesi için defalarca inancından dönmesi ve İslam’a geçmesi istendi.” Akhtar Sabet reddetti ve asıldı.

Başlangıçta kadınlarla birlikte tutulan, serbest bırakılan, yeniden tutuklanmaktan kurtulan ve yurt dışına kaçan Ruhi Jahanpour, kadınları “ailelerini seven, eğitimlerini sürdürmeyi seven ve hayatlarını yaşamayı seven gerçekten sıradan bireyler” olarak nitelendirdi.

İnfaz haberini aldığında “benim için korkunç bir şoktu. Yıkıcıydı. Kızları çok iyi tanıyordum.”

Ancak inançlarından vazgeçmeme kararlarına şaşırmadı. “Bu seçimle karşı karşıya kaldıklarında… hayatlarından vazgeçmeye hazırdılar. Hayatları inançlarıydı ve inançları hayatlarıydı.”

‘Şiddetli baskı’

Yıldönümünü anmak, İran’da kalanların yeni bir baskı dalgasıyla karşı karşıya olduğunu söyledikleri bir dönemde Bahailer için özellikle önemli.

Bahai inancı, topluluk ülkedeki en büyük gayrimüslim azınlık olmaya devam etse de, Hıristiyanlık, Yahudilik ve Zerdüştlük gibi diğer azınlık inançlarının aksine İran makamları tarafından tanınmamaktadır.

Bahai inancı, İran’da 19. yüzyılın başlarına kadar uzanan manevi kökleri olan, tüm insanların birliğini ve eşitliği teşvik eden nispeten modern bir tek tanrılı dindir.

İran, Bahaileri “sapkınlar” olarak damgalıyor ve dünya merkezleri İsrail’in liman kenti Hayfa’da olduğu için onları sık sık baş düşman İsrail’in ajanları olmakla suçluyor.

Ancak topluluk, Hayfa’nın 1948’de İsrail devleti kurulmadan çok önce bir inanç merkezi olarak ortaya çıktığını söyleyerek bu tür önerileri çöpe atıyor.

İran’daki Bahailer, günlük yaşamlarında resmi ayrımcılıktan şikayet ediyor, bu da işyeri açmayı ve hatta ölülerini gömmeyi bir mücadele haline getiriyor ve ayrıca İran’da yüksek öğrenime erişimleri sistematik olarak engelleniyor.

Vance’e göre zulüm geçen yaz tutuklamalar ve baskınlarla yoğunlaştı.

Daha önce her biri 2008’den 2018’e kadar 10’ar yıl hapis cezasına çarptırılan İran Bahailerinin uzun süredir dağılmış, gayri resmi bir liderlik grubunun eski üyeleri olan Mahvash Sabet ve Fariba Kamalabadi yeniden tutuklandı ve 10 yıl daha hapis cezasına çarptırıldı.

Vance, “Bugünkü baskı, Bahailer için günlük yaşamın neredeyse tüm yönlerini işgal ettiği için şiddetli ve kapsamlıdır” dedi.

***

Üst Düzey Filistinli gruplar İslami Cihad ve Hamas’ın liderleri, İran’da Görüşmeler Yaptı.

[İran cumhurbaşkanlığı tarafından sağlanan bu resim, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Raisi’nin sağda, Filistin İslami Cihad hareketinin genel sekreteri Ziad al-Nakhalah’ı 19 Haziran 2023’te Tahran’da kabul ederken gösteriyor. (Fotoğraf: İran Cumhurbaşkanlığı/AFP)]

Filistinli gruplar İslami Cihad ve Hamas’ın liderleri, İsrail işgali altındaki Batı Şeria’da ölümcül şiddet olayları alevlenirken Pazartesi günü Tahran’da üst düzey İranlı yetkililerle görüştüler.

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Raisi, İslami Cihad lideri Ziad al-Nakhalah’ı kabul ederken, Hamas lideri İsmail Haniyeh, diğer üst düzey yetkililerle görüşmesi öncesinde Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi’nin (SNSC) yeni atanan sekreteri Ali Ekber Ahmadian ile görüştü.

SNSC’ye yakın Nournews internet sitesine göre Ahmadian, Haniyeh’e “Filistin’in 75 yılı aşkın işgalini sona erdirmenin en etkili yolu direniştir” dedi.

Nakhalah geçen haftadan beri İran’da bulunuyor ve dini lider Ayetullah Ali Hamaney ve Raisi de dahil olmak üzere üst düzey İranlı yetkililerle görüştü.

Pazartesi günü Nakhalah’a konuşan Raisi, İsrail’in “genç Filistinlileri işgal altındaki toprakları kurtarmaktan caydırmak için” daha fazla Arap ve Müslüman ülkeyle bağlarını normalleştirmeye çalıştığını söyledi. İsrail’e karşı.

2020’de İsrail, Birleşik Devletler’in aracılık ettiği Abraham Anlaşmaları kapsamında Birleşik Arap Emirlikleri, Fas ve Bahreyn ile diplomatik ilişkiler kurdu.

Suudi Arabistan, kısmen İsrail’in Filistinlilere yönelik muamelesi nedeniyle İsrail’i tanımayı reddetti, ancak Sünni Müslüman güç ve rakibi İran, Çin’in arabuluculuk yaptığı bir anlaşma kapsamında Mart ayında bağları düzeltmeyi kabul etti.

İran-Filistin görüşmeleri, İsrail güçlerinin Pazartesi günü Batı Şeria’da Cenin’e düzenlediği baskınla aynı zamana denk geldi. Baskında İslami Cihat militanı da dahil olmak üzere beş Filistinli öldü ve beş İsrail sınır polisi ve iki asker yaralandı.

İsrail ordusu, baskının biri Hamas’tan, diğeri İslami Cihad’dan olmak üzere iki “aranan zanlıyı” tutuklamayı amaçladığını söyledi.

Devlet haber ajansı IRNA’ya göre Pazartesi günü erken saatlerde büyük bir heyetin başında İran’a gelen Haniyeh’in Raisi, Hamaney ve diğer yetkililerle temaslarda bulunması bekleniyor.

İran, Filistinlilerin sadık bir destekçisidir ve ABD ile birlikte Hamas ve İslami Cihad’ı terörist gruplar olarak gören baş düşmanı İsrail’i tanımıyor.

***

Hazırlayan* Veysel KAVRAYAN