İffet Dönmez: Yeni Suriye Yönetimi’nin Meşruiyeti Sorunu

Baas rejiminin çökmesinden sonra 8 Aralık 2024’te kurulan yeni yönetimin en önemli problemi, meşruiyetini uluslararası toplumda kabul ettirebilmek için otoritesi altında bulunan bütün etnik ve dini toplumların desteğini sağlamak ve yeni yönetimin kendi haklılığını kabul ettirmektir.

-İffet Dönmez-

UHA / İnternational News Agency

Ankara merkezli düşünce kurulu olan Kafkasya Stratejik Araştırmalar Merkezi’nden (KAFKASSAM) yazar İffet DÖNMEZ, kaleme aldığı “Yeni Suriye Yönetimi’nin Meşruiyeti Sorunu” başlıklı yazısında, Eski rejime bağlı ordunun silahlarını bırakma ve Savunma Bakanlığı çatısı altında birleşme konusunda anlaşmaya vardığını görüldüğüne dikkat çekti.

İffet DÖNMEZ, “Ancak Hama, Humus, Lazkiye ve Tartus gibi Akdeniz sahilinde yer alan kırsal bölgelerde eski rejim güçleri ile çatısmaların devam ettiği ve bu çatışmalarda Anadolu Ajansının verdiği habere göre Baas rejiminde öne çıkan isimlerden Şebbiha elebaşısı Şuca El-Ali’nin, çıkan çatışmada öldürüldüğü haberi yer almaktadır” dedi. (AA -27.12.2024)

Suriye’nin toprak bütünlüğünü savunan tek ülke olan Türkiye’nin , ülkedeki farklı etnik dini ve siyasi farklı grupların üniter yapıyı korunmaları hususunda bir takım girişimlerde bulunduğunu gördüklerini ifade eden Yazar DÖNMEZ, şunları söyledi:

“Ki yakın zamanda Erdoğan Lübnan’daki Dürzi liderlerden Velid Canpolat ile Ankara’da basına kapalı bir görüşme gerçekleştirmesi bunun bir örneğidir. Muhtemelen bu görüşmede İsrail-Lübnan ilişkilerinin yanı sıra Suriye’nin güneyinde Cebel-i Dürüz bölgesinde yaşayan Dürzilerin durumu da ele alınmıştır. Zira Suriye’nin güneyinde yer alan Suveyda’daki grupların tamamının yeni rejimin isteklerini kabul edip benimsedikleri ancak Dürzülerin, ruhani liderleri olan Şeyhul-Akl Hikmet Selman’a tabi oldukları ve silahlarını bırakmayı reddettikleri söylenmektedir. (Şarkul Avsat 5 Şubat 2025) Daha önceki Baas yonetimi zamanında genellikle pragmatist bir tutum sergileyen ve tarih boyunca stratejik bir önem taşıyan Dürzilerin, yine stratejik bir yer olan Golan Tepelerine kadar uzanan bölgede varlıklarını sürdürmeleri, yeni oluşacak Suriye yönetimi açısından da dikkate alınması gereken etnik ve dini bir toplum olduğu aşikardır”.

Fırat’ın doğusunda bulunan SDG-PYD’ durumunun henüz bir netlik kazanmadığının altını çizen İffet DÖNMEZ, buradaki belirsizliğin nedeninin de silah bırakma çağrısı yapılan PKK’nın vereceği cevabın ve ABD’nin nasıl bir tutum sergileyeceğinin henüz belli olmamasından kaynaklandığını kaydetti.

(KAFKASSAM) yazar İffet DÖNMEZ, her şeye rağmen Ahmed El-Şara’nın elinin daha güçlü olduğunun söylendiğini hatırlatarak, “Çünkü yeni yönetimin başka ülkeler ile bazı anlaşmalar yapma yetkisi bulunmaktadır. Bir diğer husus ta SDG içinde bulunanların çoğunluğunu arap kabileleri oluşturmakta, bu kabilelerin de Şara yonetimini desteklemeye meyilli oldukları bilinmektedir. Bir başka husus ta Mazlum Abdi’nin Barzani ile temasında başarısız olduğun ve kürt topluluğunun içinde bile SDG’nin dışarıdan dayatılan bir proje olduğunu düşünenlerin var olduğu gerçeğidir. (Abbas Şerif- Al-Majalla -8 Şubat 2025) . Bu arada Türkiyenin Şara yonetimine Suriye’nin üniter yapısının korunması hususunda verdiği kuvvetli desteği de unutmamak gerekir”.

İffet DÖNMEZ, Kanaatimizce Suriye’nin iç siyasi problemlerden en önemlisi daha önce Baas rejimiyle birlikte hareket eden Nusayrilerin nasıl bir tutum sergileyecekleridir. Esed ailesinin de bir Nusayri olduğunu ve özellikle orduda, hükümet içinde istihbarat ve güvenlik gibi önemli görevlerde yer alan nusayrilerin durumu hala belirsizliğini korumaktadır. Nusayrilerin , Esed gittiği taktirde kendileri ve çocuklarını belirsiz bir geleceğin beklediğini düşünerek son ana kadar Esed’e bağlı kaldıkları bilinmektedir” dedi.

Baas rejiminin çöküşünün arifesinde 4. Tümene bağlı 29 bin askerin üniformalarını çıkarıp silahlarını atıp Irak, Lübnan veya Suriye kıyısındaki Alevi köylerine kaçtıklarının da haberlerde yer aldığına vurgu yapan DÖNMEZ, şöyle devam etti:

“Zira 2011 deki muhaliflerin sloganlarından biri de ‘’Aleviler tabuta Hristiyanlar Beyrut’a’’ şeklindedir. (Şarkul Avsat 5 Şubat 2025, Sami Mübeyid Suriye ordusunun Tarihi Kuruluşundan Dağılmasına ve Yeniden Yapılanması Al Majalla 8 Şubat 2025) Yeni Suriye ordus “unun, özellikle Nusayrilerin yaşadığı Lazkiye Tartus gibi sahilde yer alan bölgelerdeki güçlerle çatışmaya girmesi Baas rejim askerlerinin tamamının silah birakmadığını göstermektedir”.

(KAFKASSAM) yazar İffet DÖNMEZ, Suriye’nin meşru bir devlet olarak uluslararası platformda yerini alabilmesi için içeride çoğulcu bir yonetimin sağlanması, halkın zaruri yaşamsal ihtiyaçlarının kısa zamanda giderilmesi ve bütün etnik dini grupların taleplerinin karşılanması ve bununla birlikte ülke sınırları içerisinde huzur ve güvenliğin tesisinin öncelikli meselelerden olduğunu belirtti.

“Bir yönetimin/aktör uluslararası arenada meşruiyetini gösteren ve belki de en öncelikli eylem diğer aktörlerle yaptığı/yapacağı anlaşmalar” olduğunu hatırlatan İffet DÖNMEZ,  bunun örneğinin TBMM’nin kuruluş yıllarında Ermenistan ile yaptığı ilk anlaşma olan Gürcü anlaşması ve bir diğerinin de her ne kadar sembolik bir anlaşma olmakla birlikte Afganistan ile yapılan dostluk anlaşması bulunduğunu dile getirdi.

DÖNMEZ,  bu anlaşmaların TBMM’ye uluslararası arenada büyük bir moral kaynağı olduğunu ve bundan sonra diğer aktörlerin de yeni yönetimi muhatap almaya başladığını hatırlattı.

Bir diğer örneğin de yakın zamanda iç savaşa sürüklenen Libya’daki Ulusal Mutabakat Hükümeti ile Türkiye arasında 27 Kasım 2019 da yapılan Akdeniz’de Yetki Alanlarının Sınırlandırılması Anlaşması olduğunu söyleyen (KAFKASSAM) yazar İffet DÖNMEZ, kaleme aldığı “Yeni Suriye Yönetimi’nin Meşruiyeti Sorunu” başlıklı yazısını, şu sözlerle noktaladı:

“Her ne kadar bazı üçüncü ülkeler ve aktörler tarafından yasallığı tartışma konusu olmakla birlikte Ulusal Mutabakat Hükümeti’nin elini güçlendirmiş moral ve motivasyonunu yükseltmiştir. Bunun bir benzerinin Yeni Suriye Yonetimi ile Türkiye arasında yapılması pek tabii ki mümkündür. Yine Türkiye ile önceki Baas yonetimi ile yapılan Adana Mutabakatı çerçevesinde Ahmed El-Şara yönetimi ile askeri anlaşmalar da yapılabilir. Yapılacak bu anlaşmalar yeni Suriye yönetiminin moral ve motivasyonu açısından son derece önemli olduğu bir gerçektir. Aynı zamanda yapılacak bu anlaşmalar Suriye’de üsleri bulunan ABD ev Rusyanın durumunun yeniden görüşülmesini de berberinde getirecektir.