Enflasyonda “deja vu” dönemi

UHA Haber’in Deutsche Welle’ye (DW) dayandırdığı Gazeteci Aram Ekin DURAN’ın haberine göre, son 1 ayda yaşanan vergi hikayeleri, asgari ücret zammı ve kur geçişkenliği, Ekim 2022’den beri düşme olan yere indirmeyi yeniden harekete geçirdi.

Eylül 2021’de başlayan faiz indirimi sürecinin ardından yaşandığı gibi, Türkiye yeniden “enflasyonda yükselmede” girmiş oldu. Eğitim dizilerinin 31 Mart 2024’teki yerel seçimlere kadar üç haneye çıkabileceğine işaret eden uzmanlara göre, yüksek etkilenmeden en olumsuz etkilenecek kesimler yine dar gelirliler ve emekliler olacak.

TÜİK yüzde 47, 8 ENAG yüzde 122,9 açıkladı

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) temmuz ayı dalgalanmalarına göre, temmuzdan TÜFE aylık yüzde 9,49 arttı. 1,5 yılın zirvesini görürken, yıllık patlama da yüzde 38,21’den yüzde 47,83 çıktı. Temmuz ayındaki yıllık enflasyon da yüzde 56,09 ile artışı sürdürdü. Aynı dönemde yıllık üretimu ise yüzde 44,50 olarak gerçekleşti. Yıllık üretici depolaması üç yıl sonra ilk kez depolamanın altına gerilemiş oldu.

Enflasyonu bağımsız olarak hesaplayan Enflasyon Araştırma Grubu’nun (ENAG), temmuz ayına ilişkin genel izlenimlerine göre ise, toplam aylık enflasyon yüzde 13,18, yıllık enflasyon yüzde ise 122,88 olarak hesaplandı. Yılbaşından bu yana gerçekleşmesi ise yüzde 69,21 oldu.

TCMB de tahmin yükseltmişti

Gelecek aylarda enflasyonda yükseliş trendinin süreceğini artık TCMB (Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası) bile kabul ediyor. Öyle ki yeni başkan Hafize Gaye Erkan’ın basın mensupları ile ilk kez bir araya geldiği 27 Temmuz toplantısı, TCMB yıl sonu beklentisini yüzde 22,3’ten yüzde 58’e muhafaza ediyor. Erkan toplantısında, 2024 ikinci çeyrekte yüzde 60’ın üzerinde zirveyi bulduğundan sonra kırılma ana hatlarında görmeyi göremediklerini dile getirmişti. TCMB’nin güncellenen tahminlerine göre, değerlendirmeyi 2024’te yüzde 33, 2025’te ise yüzde 15 seviyesinde.

“Ücretli kesim aleyhine oldu”

Prof. Dr. Sinan Alçın, Enflasyon bölümleri DW Türkçe için değerlendirdi.

TÜİK’in mayıs satışları doğalgazın prim fiyatını “sıfır” olarak gelmesi nedeniyle mayıs yayılmasının beklenenin oldukça altında geldiğine işaret eden Prof. Dr. Sinan Alçın gerçek patlama karşısında düşük kaldı” diyor.

Bu sığınak temmuz ailesinin kayıtlı 6 aylık memur ve emekli maaş zamlarının yüzde 17,5’te gitmesi, ancak son çevresindeki verileriyle 7 aylık enflasyonun yüzde 30’u geçtiğini ifade eden Alçın, “Dolayısıyla temelde bu arada geçen bir ay içinde indirme kesimler aleyhine gelir Dağıtımın bozulmasını söylemeyi mümkün” değerlendirmesinde bulunuyor.

Peki gelecek aylarda da devam etmesi beklenen yükseliş, nereye varacak?

[Sinan Alçın’a göre 2024’ün ilk yuvarlak buluşmasında üç haneli bir eve yakın bir gösteri olabilir.Fotoğraf: Özel]

“Enflasyon üç haneye yaklaşabilir”

Sinan Alçın’a göre, 31 Mart yerel seçimleri de düşünüldüğünde 2024’ün ilk çemberinde üç haneli bir kadroya yakın bir sahne olabilir.

Gelecek aylarda gerek konut fiyatlarında gerekse akaryakıt fiyatlarındaki artışın devam tüketimini ifade eden Alçın, “Bu nedenle aslında Merkez Bankası Başkanı Erkan’ın yüzde 58’lik yılsonu tahmininin de aşılacağını düşünüyorum” diyor.

Yerel seçimler atlatılmadan bir araya gelmekla daha sert bir mücadele beklemediğini kaydeden Alçın, “Ancak ondan sonra belki ciddi fiyat istikrarına yönelik politikanın uygulanma ihtimali var.

REKLAM

Şimşek’in açıklamaları gerçekçi mi?

Temmuz ayına ilişkin verinin açıklanmasının ardından, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Twitter’dan alacağı, Temmuz’da yıllık yayılmasının mali yayılımı, döviz kuru işlemleri ve ücretlerin devamlarının sahip olduğu piyasa beklentileriyle uyumlu muhafazalarını belirtti.

Şimşek “dezenflasyon” ile fiyat istikrarının hedeflendiği bir süreçte geçildiğine vurgu yaptı ve 2024 yılının genelinden itibaren düşmeye gittiğini söyledi. “Dezenflasyon”; Fiyat dizisinden, bir başka anlatım biçiminden yola çıkarak yorumlanıyor.

“Maliyet orta-düşük gelirlilere yükleniyor”

DW Türkçe’ye konuşan Prof.

Dövizdeki diziler ve vergi düzenlemeleri gibi gelişmeler nedeniyle genişlemenin yüzde 9,5 gibi yüksek bir oranda gerçekleşmenin normalleştirilmeye çalışıldığını savunan Prof. Yükün hane halklarına bindiğini görüyorum. Politikaların maliyeti orta ve düşük gelirlilerin sırtına yükleniyor” diye konuşuyor.

[Prof. Dr. Öner Günçavdı’ya göre, Şimşek’in son yerleşim birimleri “piyasa beklentileri ile uyumlu” olarak ifade etmesi gerçeği yansıtmıyor. Fotoğraf: Özel]

“TÜİK şeffaf davranmıyor”

Öte yandan yüksek gelir sahipleri ve kamunun henüz oturmala mücadelede nerede duracağını gösteren bir program olmadığının gökyüzüen Günçavdı, “Çünkü bu iki kesimin nasıl bir tasarruf çekmesi ve vergi geliri yaratacağını hala bilemiyoruz. Öte yandan fiyatların en çok dağıtacağı kalemler, yani ulaştırma, kira ve gıda aslında hane halkının giderlerinin yüzde 60’tan fazlasını oluşturan” şeklinde konuşuyor.

Günçavdı’ya göre ekonomi yönetimi değiştirilmiş olmasına rağmen, TÜİK’in patlama sürecine ilişkin şeffaflık henüz sağlanabilmiş değil.

Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu’nun (DİSK) yoğunlaştırma yoğunluğunun bileşen madde fiyat listesinin açıklanmasının durdurulmasına karşı açılan davada haklı olarak bulunmasına rağmen, TÜİK’in bu listeleri açıklamasını hatırlatan Günçavdı, “Şeffaflığa bu kadar önem verildiği vurgulanırken, TÜİK neden hukuksuz biçimlerinden bu listeleri gizliyor? Buna birinin cevap üretmesi gerekiyor” değerlendirmesinde bulunuyor.

Yeni program eylülde açıklanacak

Bu arada Mehmet Şimşek liderliğindeki yeni ekonomi yönetimi eylül ayı içinde yeni Orta Vadeli Programı (OVP) açıklaması bekleniyor. Prof. Alçın’a göre, yeni OVP’de özellikle çarpışma ve araba açık hedeflerinde yukarı yönde değişiklik olabilir.

5 Eylül 2022’de düzenlenen ve 2023-2025 dönemini kapsayan OVP’de büyüme hedefi 2023 için yüzde 5, 2024 ve 2025 yılları için ise yüzde 5,5 olarak muhafaza edilmişti.

Büyüme hedeflerinde değişiklik yapılmasısa bile, yerleştirme ve cari açıkta yeni hedefin daha yüksek seyredeceğini kaydeden Alçın, “Son OVP’de hedef 2023 için yüzde 24,9, 2024 için ise yüzde 13,8 olmuştur. Cari ödemeler pozisyonun GSYH’ye oranı için ise sırasıyla – yüzde 2,5 ve – yüzde 1,4 olarak belirlenir. Bu oranların yeni OVP’de artacağını göreceğinizi” diye konuşuyor.