Çalışıyorsa Elleşme, Kalsın

ANKARA – UHA HABER / Stratejik Araştırmalar Merkezi (STRASAM) Serbest Araştırmacı Yazar Aybars MERİÇ, 1970’lerin sonunda servise giren F-16 savaş uçağının üretim bandının, üzerinden yarım asır geçmesine rağmen, halen açık ve ABD donanmasının da benzer şekilde Aleigh Burke sınıfı destroyerlerinin üretim hattının açık tutulduğuna dikkat çekti.

Anadolu’da Bir Kazının Hatırlattıkları:

Serbest Araştırmacı Yazar Aybars MERİÇ, Stratejik Araştırmalar Merkezi (STRASAM) için kaleme aldığı ‘Çalışıyorsa Elleşme, Kalsın‘ başlıklı yazısında, Anadolu’daki antik bir kazının lideri olan yabancı bir bilim adamının, kazıda ev yaşamında kullanım için üretilmiş bir satır bıçak keşfettiğini, büyük bir itina ile çıkarıp temizlediğini ifade ediyor, bu satır bıçağı gören ve kazıda çalışan köylünün biri de şaşkınlıkla “Bunun aynısından benim evimde de var” dediğini söylüyor.

Yazar Aybars MERİÇ, şöyle devam ediyor:

“Bilim adamı, köylüden rica eder ve adam evindeki kendi satırını bilim adamına getirir. İki satır bıçak karşılaştırıldığında, aynı ustanın elinden çıkmış olduğu anlaşılır. İşin en enteresan tarafı ise satırlar birbiriyle aynı karbon tarihlemesini vermektedirler. Satırı atalarından kalan ve hala kullandıkları bir alet olarak niteleyen köylümüze bilim adamı rica eder ve bir kan örneği alır kendisinden. Yapılan genetik analize göre köylümüz, yüzde yüz antik medeniyetin yaşayan bir mensubu olarak çıkar!”

Konu aletler hele de silahlar olduğunda, zaman kolay kolay ilerlemez. Zira bazı enstrümanlar, düzgün bir şekilde bakımı yapıldığı müddetçe, görevini zamandan bağımsızmışçasına devam ettirebilmektedirler. Hatta binlerce yıllık bir kılıç da, yüzlerce yıllık ağızdan dolma bir tüfek de, hala kendi parametreleri içerisinde ölümcüllük özelliklerini koruyabilmekte, silah olarak işlevlerini yerine getirebilmektedirler. Onları savaş sahnesinin dışına atan husus, sadece parametrelerin değişmesi dolayısıyla, bu tür ‘eski’ sistemlere artık yer verilememesi ve nihayetinde gözden düşmeleridir”.

F-4 Savaş Uçağı ve Diğerleri:

Bir satır bıçak örneğinden yola çıkarak, bu tür tercihlerin zaman içinde bir askeri alışkanlık haline gelebildiğine işaret etmek isteyen MERİÇ, “Bildiğiniz üzere, askeri modernizasyon programlarının temelinde de bu yatar. 1950’li yılların teknolojisiyle hayata gözlerini açan F-4 tayyaresinin, 2022 yılında hala uçmasının sebeplerinden birisi de budur” şeklinde dile getiriyor.

Aybars MERİÇ, bununla birlikte, bu klasik yaklaşım veya alışkanlık döneminin artık sona ermek üzere olduğunu belirtiyor, Sanayi devriminin sürekli üretim, seri üretim ve yeni üretim çılgınlıkları bile artık geçerliliğini yitirdiğine dikkat çekiyor.

“Zira gelişen teknolojiyle birlikte, savaş alanı beklentilerinin de radikal biçimde değiştiğini her birimiz görebilmekteyiz” diyen MERİÇ, bunun da bırakın yeni silahlardan istenen parametreleri değiştirmeyi, düşünsel ve operasyonel zemini yerle bir etme sonucunu doğurduğunu açıklıyor.

Bir Şey İyi Çalışıyorsa, Asla Ona Dokunma:

Yazar Aybars MERİÇ, “Bu değişim baskısına rağmen, bazı klasik alışkanlık olarak kabul edilebilecek şeyler, askeri alanda da geçerli bir kural olarak varlığını devam ettirebilmektedir: Bir şey iyi çalışıyorsa, asla ona dokunma” diyor.

Aybars MERİÇ, 1970’lerin sonunda servise giren F-16 savaş uçağının üretim bandının, üzerinden yarım asır geçmesine rağmen, halen açık tutulduğunu hatırlatıyor ve ABD donanmasının da benzer şekilde Aleigh Burke sınıfı destroyerlerinin üretim hattını açık tuttuğunu söylüyor.

M-1 Tankının sürekli modernizasyonlara tabi tutulmakta ve hala dış müşteriler için Amerikan savunma sanayisi tarafından üretiminin yapılmaya devam edildiğini ifade eden MERİÇ, “Yani karada, denizde ve havada birçok sistem, “bir şey iyi çalışıyorsa, asla ona dokunma” prensibi doğrultusunda korunmakta, sadece gerektiği kadar güncellenmekte ve üretimleri sürdürülmektedir. Bununla birlikte, konu uzay ve siber uzay olduğunda biraz farklılaşmalara şahit oluyoruz” diye hatırlatmada bulunuyor.

Aybars MERİÇ, son yıllarda, uluslararası arenada, savunma sanayileri ve bunun çıkış noktası olan milli stratejiler değişim süreçlerine tabi olmaya başladığına dikkat çekiyor, Türkiye benzeri gelişmekte olan ülkelerin, büyük değişimleri ancak yakalamak için gayret gösterebildiğini, maalesef geriden veya arkadan gelen ülkelerin ortak kaderini paylaştıklarını aktarıyor.

Değişmeyen Nükleer Silahlar ve Buna Bağlı Caydırıcılık:

MERİÇ, Savunma sanayisinde dünyada açık ara en önde olan ABD’nin, İkinci Dünya Savaşı sonrasında tüm stratejisini Nükleer Caydırıcılık temeli üzerine kurguladığını ve 70 yılı deviren temel taşlarını böylece korumaya gayret gösterdiğinin altını çiziyor.

Yazar Aybars MERİÇ, şunları söylüyor:

“Öte yandan, Soğuk Savaş’ın sonrasında ordusunda ‘sürekli dönüşüm (transformasyon)’ görüşünü benimseyen Birleşik Amerika, bugünlerde tüm stratejisini komple yeniden inşa etmeyi planlamaktadır. Bu büyük değişimin, Amerikan ordusunun yıllık 700 milyar tutan cari savunma harcamalarına ilave olarak toplamda bir buçuk trilyon doları geçecek bir faturası olacağı hesap edilmektedir. Amerika örneğinde olduğu üzere, günümüzün yüksek teknolojisi, yüksek maliyetli yeni çözümlere ulusları itmekte, adeta zorlamaktadır.

Amerikan değişim stratejisine sadece yeni tip savaş başlıkları, terminal aşamada manevra yapabilen balistik füzeler, yeni nesil seyir füzeleri, giderek tekrar önem ve anlam kazanan, hatta kimliksel bir değişime uğramakta olan orta menzilli balistik füzeler gibi hususların penceresinden bakmamak lazımdı. Kıtalar arası balistik füzelerden (ICBM) tutun da taktik seviyeye kadar inen, tüm stratejik nitelikteki güç çarpanları; stealth (görünmezlik) yeteneği, yönlendirilmiş enerji silahları ve bunlara karşı dayanıklılık, gelişmiş elektronik harp uygulamaları, siber güvenlik vb. sayısız görünmez parametre öne çıkmaktadır”.

Savaşın Yeni Boyutları:

MERİÇ, Savaşa yeni bir boyut getirmesi hedeflenen öncü bakış açılarında, sadece dost unsurların stratejik kararlılığının korunması bazında değil, düşmanın stratejik kararlılığına karşı koyma vasıtaları yönüyle de bakıldığını dile getiriyor.

“Bu durum, ifade ettiğimiz bütçeleri Amerika için bile kaldırılamayacak bir yük haline getirebilir” diyen Aybars MERİÇ, Örneğin, sadece ABD için toplamda dört trilyon dolara çıkabilecek esnek bir bütçenin ayrılmasının gerektirdiğinin konuşulduğunu ifade ediyor

MERİÇ, “Elbette bu tür süreçler yıllara yayılmak durumundadır. Fakat yine de bir ülkenin tek başına altından kalkması zor bir külfet olduğu gerçeğini değiştirmemektedir. Böylesi kritik hususları uluslararası iş birliği ve çeşitli konsorsiyumlarla çözmeye yönelik olası yönelişler, klasik güvenlik kaygılarına tezat, alışkanlıklara zıt bir tutum değişikliğini gerektirmektedir” şeklinde açıklıyor.

Uluslararası Konsorsiyumlar Artabilir:

F-35 savaş uçağının müşterek taarruz uçağı rolünde üretilmesine benzer konsorsiyumların, Avrupa ülkeleri arasında görülen silah sanayisindeki iş birliklerinin artarak devam etmesi söz konusu olduğunu hatırlatan Yazar Aybars MERİÇ, “Böylece, bir devletin üzerine binen yükün kısmen paylaşımı mümkün olabilmektedir. Bunun olumsuz etkileşimleri de olabilir. Örneğin, yine klasikleşmiş devlet şeklinin felsefi altyapısını oluşturan ulus-devlet kavramında değişiklikler yaşanabilir. Bir kere olağanüstü koşulların varlığı kabul edilmeye başlandığında, olağanüstü değişimler ve tedbirler kendiliğinden ortaya çıkabilmektedir. Tarih bunun örnekleriyle dolu” olduğunu söylüyor.

MERİÇ, 1950’li ve 1960’lı yıllar içinde, sıfırdan bir stratejik nükleerin caydırıcılık / kararlılık kurmanın, ülkeler için günümüzde olduğu kadar devasa masrafı olan bir yetenek olarak görülmediğine vurgu yapıy0r  şöyle devam ediyor:

“O zamanların ruhu, bu işin çok daha az maliyetle, daha basit ve mantıklı araçlarla kotarılmasına izin veriyordu. Böylece çok sayıda ülke, nükleer silah yeteneğine ve buna bağlı nükleer caydırıcılığa sahip olabilmiştir. Bu manada Fransa’nın 1960’larda de Gaulle üzerinden NATO’dan bile bağımsız bir askeri yetenek geliştirmek istemesi ve bunun temeline nükleer yetenek kazanımını koyması boşuna benimsenmiş bir strateji değildir. Fransa, bu sayede günümüzde kendi kimliği olan devasa bir savunma sanayisini geliştirme fırsatını yakalamış, küresel silah pazarında önde gelen bir oyuncu olabilmiştir.

Yaklaşık yarım asır önce bazı öncü ülkeler tarafından kazanılan nükleer caydırıcılık yetenekleri, emniyet gereklilikleri hariç bu tür silahların üzerine bir şey konulmadan, herhangi bir değişiklik yapılmadan muhafaza edilebilmiş ve çok az bir maliyetle yüksek seviyeli bir caydırıcılık devletler tarafından devam ettirilebilmiştir.

Görüldüğü üzere, iyi çalışan ve güvenilir sistemlerin, materyal ömürlerinin son raddesine kadar değiştirilmeden korunmasına yönelik bir tutum devletler tarafından benimsenmiştir”.

Öte yandan, “her bağımsız devlet, kendisine özgü bir zaman ve kaynak akışına sahiptir” diyen Stratejik Araştırmalar Merkezi (STRASAM) Serbest Araştırmacı Yazar Aybars MERİÇ, bu kapsamda ABD için 1,5 trilyon dolar tutacak bu sürecin, Çin’in 0,5 trilyona, Rusya’nın ise 0,3 trilyona gerçekleştirmesinin söz konusu olduğuna dikkat çekiyor.

Aybars MERİÇ, “Elbette her ülkenin kendisine göre farklı beklentileri ve özel koşulları da vardır. Bazı ülkeler tarafından ortaya çıkarılacak sistemlerin etkinliği ise, devasa paralar harcayan ABD’nin sistemlerinden daha düşük nitelik ya da niceliğe sahip olabilir. Fakat konu kitle imha silahları olduğunda, bir ülkenin kendisini güvende hissetmesi ana faktördür. Bu hissiyat, kendisine özel hal ve durumların gölgesinde, o ülkenin özel şartlarına göre şekillenir” diyor.

Yazar Aybars MERİÇ, sonuç olarak da yazını şöyle noktalıyor:

“Stratejik caydırıcılık, birçok boyutuyla birçok ülkenin üzerinde çalıştığı bir konudur. Nükleer kulübe katılmaya hazırlanan yeni ülkelerin bir kısmı, sistemsel körlükle işi diğer öncü ülkelerin yarım asırdır gittiği yoldan gitmek için çabalarken, bir kısmı da teknolojinin gelişen ufkundan yararlanarak çok daha farklı ve caydırıcı bir kimliğe sahip olmayı hedefleyebilir.

Kısacası tüm ülkeler için, geleceklerini korumak, caydırıcılıklarını artırmak, nükleer silah haricinde yeni bir kapasite inşa etmek bir süreç olarak devam etmektedir. Bu süreç, eskisinden farklı gelişmektedir. Uluslararası sistemde ana aktör olan devletlerin dikkate almaları gereken tehdit yelpazeleri; geçmişte olduğundan çok daha geniş olabilir ama savaşa özgü olan bulanıklık (fog) benzeri bir durum, barış döneminde ‘ne yapılmalı, gerçek tehdit nedir?’ belirsizliğiyle ülkeleri karşı karşıya bırakabilir”.

***

Serbest Araştırmacı Yazar Aybars MERİÇ

Biyografi

1975 doğumludur ve Ispartalıdır. Osmanlı’dan günümüze asker kökenli bir ailenin, ilk sivil neslini oluşturmaktadır. 1995 yılında üniversite hayatını bırakarak özel sektöre atılmıştır. Bilgi ve İletişim Teknolojileri alanında birikim sahibidir. İşletme sahibi ve yönetici pozisyonlarında özel sektörde faaliyetlerini yürütmüştür. Mutfaktan gelen, mutfağı bilen multidisiplinel bir bakış açısına sahip bir birey olarak çalışmalarını sürdürmektedir.

Savunma Teknolojileri, Strateji, Tarih, Edebiyat, Psikoloji ve ana mesleği olan IT sektörü öncelikli ilgi alanlarıdır. Askeri alanlar başta olmak üzere, birçok yazı ve makalesi, çeşitli internet sitelerinde yayınlanmıştır.

[UHA Haber Ajansı, 26 Nisan 2022]