AP: Rusya, Ukrayna’yı işgalinden önce ölüm listeleri hazırlamış

Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmeden önce direnişi hızlı bir şekilde kırmak için sıkıntı oluşturabilecek yerel yöneticileri, kanaat önderlerini ve entellektüelleri hedef alan listeler hazırladığı ortaya çıktı.

TÜRKUAZ Uluslararası Haber Ajansı (TÜHA)’nın KİEV Temsilcisi Daria KALENİUK‘un haberine göre, Associated Press haber ajansının fotoğraflar, Rus medyasında çıkan haberler, Ukraynalı yetkili ve aktivistler, kurbanların kendileri, ailesi ve yakınları ile yapılan röportajlar ile 61 vakayı belgeledi.

Buna göre daha işgali ilk günlerinden itibaren Rus güçler sistematik bir şekilde yerel ve ulusal bazda etkin Ukraynalıları alıkoyma, işkence ve yargısız infazla direnişi etkisiz hale getirmek için Rus istihbaratı tarafından belirlenen isimleri hedef aldı.

Bu kurbanlardan bazıları sorgulanıp elektrik şoku ve dayak gibi işlencelere maruz kaldıkları geçici merkezlerde tutulurken bazıları da Rusya’daki kamplara götürüldü.

3 vakada Ruslar başkaları hakkında bilgi vermeleri için Ukraynalılara işkence etmiş. Diğer 3 vakada 3 kişinin aralarında bir çocuğun da olduğu aile üyeleri baskı kurmak için alıkonmuş. AP’nin Kiev, Herson, Zaporizijiya, Çernihiv ve Donetsk bölgelerinde yaptığı röportajlarda benzer yöntemler kullanıldığı görüldü.

‘Kendi mezarını kaz’

Ukrayna’nın kuzeyindeki bir kasabanın belediye başkanı olan Andrii Kuprash da işgalin birinci haftasında hedef alınan isimlerden birisi oldu. Gizli numaradan gelen bir aramada Rusça olarak kendisinin muhtar olup olmadığı sorulmuş. Kuprash da yanlış numara diyerek yalan söylemiş ama karşıdaki ses “Seni nasıl olsa bulacağız, işbirliği yapman senin faydana,” şeklinde cevap vermiş.

Kupraş ve AP’ye konuşan isimlerin hepsi bir şekilde hedef oldukları ve evlerinde uyumamaları, telefonlarını atmaları ve Ukrayna’yı terketmeleri konusunda uyarılmış.

Kupraş’ın evini basan Rus askerleri 15 yaşındaki oğlunun boğazına bıçak dayayarak babasının yerini söylemesi için baskı yapmış. Bu olaydan 3 hafta sonra Kupraşı bu defa evinde yakalayan Ruslar silah doğrultarak kendileri için çalışmalarını istemiş.

30 Mart’ta ise Ukrayna’ya bilgi sızdırmakla suçladıkları Kupraş’ı belediye binasından alan Rus askerler ormana götürerek kendi mezarını kazdırmış. Kupraş Ukrayna ordusua bilgi aktardığını kabul etti. Savaş kanunlarına göre Kupraş gibi isimler insani koşullarda olmak şartıyla göz altında tutulabiliyor ama işkence ve kaçırma savaş suçu niteliği taşıyor.

Rusya kampları

Zaporijiya Polohi belediye meclis üyesi Oleksii Dibrovskyi ise kaçırıldıktan sonra Rusya’da esir kampına götürülen isimlerden birisi.

25 Mart’ta annesinin kafasına silah dayıyan bir Rus askeri Dibrovskyi’ye “Hangisi daha değerli: Annen mi telefonun mu?” diye sormuş. Dibrovskyi de telefonu ve şifresini vermiş. Telefonundaki Google haritalar uygulamasında Rus kontrol noktasının işaretli olduğu ekran görüntüsünü gören askerler onu önce bir bodruma sonra bir garaga daha sonra da havaalan yakınında bir tutukevine götürmüş. Ağzına silah sokarak kulağının yakınlarında tüfek ateşlemişler. Daha sonra gözlerini bağlayarak altına kaçırana kadar dayak atmışlar.

Birkaç hafta sonra Donetsk bölgesinde bir filtrasyon merkezine götürülen Dibrovskyi 14 Nisan’da bir kamyonun kasasında havaalanına götürülükten sonra Rusya’da Kursk bölgesinde Bir Numaralı Yargılama Öncesi Tutukevi’ne transfer edilmiş.

Burada da ağır işkencelerden geçirilen Dibrovskyi, Ukrayna ve Rusya arasında yapılan bir esir değişimi ile özgürlüğüne kavuşmuş fakat haftalarca hastaede tedavi görmek zorunda kalmış.

Kiev yolu Rusya üzerinden

İşgalin başlaması ile yönettiği küçük gazeteyi kapatan Lidiaa, Rus bombardımanı altında harabeye dönen Mariupol’de iki hafta boyunca iki kızıyla bodrumda saklanmış. Daha sonra bir şekilde Donetsk’teki kız kardeşinin yanına gitmeyi başarmış.

Yolda parmak izini ve fotoğrafını alan Rus güçler gazeteci olduğunu farketmemiş. Fakat birkaç hafta sonra bir arkadaşı Rus yanlısı yönetimi onu aradığını söylemiş. O gece Viber uygulaması üzerinden bir aramaya cevap vermeyince gönderilen bir mesajda yönetimden aradıklarını ve bir gazete çıkarılması ile ilgili konuşmak istedikleri belirtilmiş.

Çocukları olduğu için çalışamayacağını söyleyen Lidiia’yı bir hafta sonra Mariupol’de kalan kocası aramış ve garip bir ses tonu ile ertesi gün onunla konuşacaklarını söylemiş. Sonrasında eve gelen askerlerin kocasına telefon açtırdığını öğrenmiş.

Artık orada kalamayacağını anlayan Lidiia gerekli belgeleri hazırladıktan sonra batıda Kiev istikametinde savaş devam ettiği için doğuya doğru giderek Rusya, Litvanya, Letonya ve Polonya üzerinden Kiev için yola çıkmış.

24 Mayıs’ta Rusya sınırında çocukları kontrolden geçen Lidiaa daha fazla sorgu için ayrı bir yere aldıklarında çocuklarını kaybetme ihtimali nedeniyle çok korkmuş.

Rus itihbarat yetkilisi olduğunu söyleyen birine çocuklarının sınırın diğer tarafında olduğnu söyleyince çocuklarını yanına getirmişler. İki farklı sorgulamadan geçen Lidiia sonunda görevlileri Moskova’daki teyzesini ziyarete gidiyor olduğuna ikna etmeyi başarmış ve sınırdan geçebilmiş.

Kupraş, Dibroskyi ve Lidiia hayatta kalmaı başaran şanslı isimlerden. Şu an için net bir sayıya ulaşmak mümkün olmasa da Ukraynalı sivil toplum kuruluşu Sivil Özgürlükler Merkezi, Rus işgali sonrası 770’ten fazla sivilin tutuklandığını belgelemiş ve bunların önemli bir kısmı hayatını kaybetmiş. Kuruluşun yöneticileri ise bunun sadece aysbergin görünün yüzü olduğunu belirtiyor.

Gazeteci* Daria KALENİUK

***

Daria KALENİUK, Kiev merkezli Yolsuzlukla Mücadele Eylem Merkezi’nin yönetici direktörü olan Ukraynalı bir sivil toplum aktivistidir .  2022 Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sırasında, Kaleniuk, Varşova’daki bir basın toplantısında İngiltere başbakanı Boris Johnson’a Londra merkezli bazı Rus oligarklarının neden yaptırımlarla hedef alınmadığını sorduğunda uluslararası medyada öne çıktı. ve neden Ukrayna üzerinde uçuşa yasak bölge kurulmasını desteklemediği. Kaleniuk, Yaroslav Mudryi Ulusal Hukuk Universitesi’nde hukuk okudu ve Fulbright Yabancı Öğrenci Programı tarafından desteklenen Chicago-Kent Hukuk Fakültesi’nden Mali Hizmetler Hukuku alanında yüksek lisansını yaptı. Daria Kaleniuk, Genç Küresel Liderlerin bir üyesidir. Daria, Rusya’nın 24 Şubat 2022’de Ukrayna’ya karşı başlattığı büyük çaplı savaşın ardından, diğer YGL’lerle birlikte, merkezi Polonya’da bulunan Uluslararası Ukrayna Zaferi Merkezi’ni kurdu.

[UHA Haber Ajansı, 02 Ocak 2022]