Türkmenistan: Geçmişin Birikiminden Gençliğin Dinamizmine

14 Mart 2022 tarihinde Türkmenistan Devlet Haber Ajansı’nın aktardığı bilgilere göre, 12 Mart 2022 tarihinde düzenlenen erken seçimler, oyların %72,97’sini alan Sayın Serdar Gurbangulyyevich Berdimuhamedov’un ve dolayısıyla Türkmenistan Demokrat Partisi’nin zaferiyle neticelenmiştir.[1] Bu zafer, Türkmen siyasetinin gençleşmesi ve Türkmenistan’ın dinamik bir devlet olarak uluslararası arenadaki yerini alması anlamına gelmektedir. Bu anlamda Türkmenistan, binlerce yıllık kadim kültürü ve otuz yılı aşan bağımsızlık deneyimi ile gençliğin dinamizmini sentezleyen vizyoner bir yaklaşım çerçevesinde yoluna devam edecektir.

Adaylığını açıkladığı Türkmenistan Demokrat Partisi’nin 9. Olağanüstü Kongresi esnasında yaptığı konuşmada “Devlet Başkanı seçilirsem; ülkemizi, atalarımızın mirasına ve ilkelerine dayanarak yöneteceğime ve yeteneklerimden ödün vermeden halkımız için çalışacağıma sizi temin ederim.”[2] diyen Sayın Serdar Berdimuhamedov, aslında yeni dönemin yol haritasını da ortaya koymuştur.

Bu yol haritası, başta Sayın Gurbangulı Berdimuhamedov dönemi olmak üzere geçmişin tecrübelerinden yararlanarak dinamik bir gelecek yaratma tahayyülüne dayanmaktadır. Söz konusu gelecek tahayyülü ise Türkmenistan’ın “Daimi Tarafsızlık Statüsü” çerçevesinde işbirliğine dayalı, çok yönlü ve yapıcı ilişkilerini sürdüreceği anlamına gelmekte ve müreffeh bir toplum yaratma hedefini barındırmaktadır.

Nitekim seçim sonuçlarının açıklanmasının ardından Özbekistan Cumhurbaşkanı Sayın Şevket Mirziyoyev, Kazakistan Cumhurbaşkanı Sayın Kasım Cömert Tokayev ve Tacikistan Cumhurbaşkanı Sayın İmamali Rahman’dan tebrik telefonları alan Sayın Serdar Berdimuhamedov, mevkidaşlarına Türkmenistan’ın bölge devletleriyle işbirliğini geliştireceğini söylemiş ve ülkesinin çok boyutlu münasebetleri esas alan bir perspektif doğrultusunda projeler üzerinden karşılıklı çıkarlara dayalı bir yaklaşım sergilemeyi devam ettireceğini dile getirmiştir.[3]

Bu noktada ifade etmek gerekir ki; Sayın Gurbangulı Berdimuhamedov’un büyük bir demokratik olgunluk göstermek suretiyle sağlıklı olduğu bir dönemde siyasetin gençleşmesinin önünü açması oldukça değerlidir. Türkmen halkı ve iradesi, böylece belirsizliklerin hâkim olduğu yeni dünya düzeni inşa sürecinde yer almak istediği mesajını vermiştir. Bu mesaj, daimi tarafsızlık kararı sonrası Türkmenistan’da tarihi bir karar olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bahse konu olan dönüşüme ise Türkmen halkının “Ulusun Oğlu” sıfatına layık gördüğü Sayın Serdar Berdimuhamedov önderlik edecektir. Türkmen halkının Sayın Serdar Berdimuhamedov’u gerek “Ulusun Oğlu” şeklinde tanımlaması gerekse de 12 Mart 2022 tarihinde kullandığı oylarla onu Cumhurbaşkanlığı makamına taşıması, kendisinin iç ve dış politika bağlamında edindiği devlet yönetme tecrübelerinin ve aldığı eğitimin yarattığı güveni yansıtmaktadır.

Serdar Berdimuhamedov Kimdir?

Sayın Serdar Berdimuhamedov, neredeyse devletin tüm kademelerinde çalışmış, Cumhurbaşkanlığı’na uzanan yolda önemli tecrübeler elde etmiş ve aldığı görevlerde mühim başarılar sergilemiş bir kişidir.  Sayın Serdar Berdimuhamedov, çok disiplinli bir eğitim hayatı alarak farklı perspektifler kazanmış ve çeşitli deneyimler elde etmiştir. 2001 yılında Türkmen Ziraat Fakültesi’nden mühendis olarak mezun olan Sayın Serdar Berdimuhamedov, 2011 yılında Rusya’daki Dışişleri Bakanlığı Diplomatik Akademisi’nde eğitim almış ve bu sayede Uluslararası İlişkiler Uzmanı unvanını almaya hak kazanmıştır.

Bu kapsamda 2008-2011 yılları arasında Türkmenistan’ın Rusya Büyükelçiliği’nde danışmanlık görevi yapan Sayın Serdar Berdimuhamedov, 2011-2013 yılları arasında ise Birleşmiş Milletler’deki (BM) Türkmenistan Daimi Temsilciliği’nde danışmanlık görevinde bulunmuştur. 2013 yılının Ağustos ve Aralık ayları arasında Türkmenistan Dışişleri Bakanlığı Avrupa Dairesi Başkanı olarak da çalışan Sayın Serdar Berdimuhamedov, aynı zamanda bu dönemde Cenevre’deki Güvenlik Politikaları Merkezi’nde eğitim almıştır.[4]

Teknik Bilimler alanında 2014 yılında yüksek lisans ve 2015 senesinde doktora derecesi elde eden Sayın Serdar Berdimuhamedov, 2016 yılında da Türkmenistan Devlet Hidrokarbon Kaynaklarının Yönetimi ve Kullanımı Ajansı’nda Müdür Yardımcısı olarak çalışmıştır.

2016-2017 yılları arasında Dışişleri Bakanlığı Uluslararası Enformasyon Dairesi Başkanlığı görevini yürüten Sayın Serdar Berdimuhamedov, 2016 yılının Kasım ayında milletvekili seçilmiş ve mecliste Mevzuat ve Normlar Komitesi’ne başkanlık etmiştir.

Sayın Serdar Berdimuhamedov, 2018 yılının Mart ayında da kendi bölgesinde kullanılan oyların %90’ından fazlasını alarak Türkmenistan Meclisi’ne yeniden seçilmiştir. Ardından da önce Dışişleri Bakan Yardımcısı olmuş ve daha sonra da 2019 yılında Türkmenistan’ın Ahal Eyaleti’ne Vali olarak atanmıştır. Aynı zamanda 2019 senesinde “Vatanseverlik Ödülü”ne de layık görülmüştür.

Sayın Serdar Berdimuhamedov’un 2020 yılının Şubat ayında da Sanayi ve Şehircilik Bakanı olduğu bilinmektedir. Bunun yanı sıra ülkenin dijitalleşme ve teknoloji atılımlarının reforme edilmesinden da sorumlu kişi olarak görev yapmıştır. Böylece Türkmen-Japon, Türkmen-Rus ve Türkmen-Çin Uluslararası Hükümetler İşbirliği Masası Başkanı olmuştur.

Nihayetinde 2021 yılının Şubat ayında Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcılığı’na atanan Sayın Serdar Berdimuhamedov, aldığı görevlerde ortaya koyduğu performans sayesinde ülke siyasetinin en güvenilir şahsiyetlerinden biri haline gelmiştir. Tüm bu sürecin neticesinde ise 14 Mart 2022 tarihinde açıklanan sonuçlar itibarıyla Türkmenistan Cumhurbaşkanı olmuştur.

Türkmenistan’da Serdar Berdimuhamedov Dönemi: Nasıl Bir Gelecek?

Türkmenistan’ın nasıl bir gelecek tasavvurunu benimsediği sorusunun yanıtını Sayın Serdar Berdimuhamedov’un açıklamalarından anlamak mümkündür. Zira Sayın Türkmenistan Cumhurbaşkanı, tarafsızlık politikalarına bağlı kalmaya devam edeceğine ve ülkeyi müreffeh bir ulusa dönüştürmek için öncüllerinin politikalarını daha da geliştireceğine söz vermiştir.[5]

Bu çerçevede Türkmen liderin iki hedef doğrultusunda çalışmaya devam edeceği söylenebilir. Bunlardan ilki, “Daimi Tarafsızlık Statüsü” üzerinden şekillenen çok vektörlü-yönlü dış politika anlayışının devamlılığının sağlanmasıdır. İkincisi ise Türkmen halkının refahını arttırmak için uygulanan politikalara genç siyasetin dinamizmini katacak reformların hayata geçirilmesidir.

Nasıl Bir Dış Politika?

Küresel güç mücadelesinin ve bu bağlamda “Yeni Büyük Oyun”un merkezi oyun sahası konumunda bulunan Avrasya’da yer alan Türkmenistan, “Daimi Tarafsızlık Statüsü” vesilesiyle bağımsızlığını ve istikrarını güvence altına almayı başarmıştır. Daha da ötesi Türkmenistan, bölgesel istikrarın sağlanmasına öncülük edebilecek bir ülke konumundadır.

Sayın Serdar Berdimuhamedov’un da tıpkı babası gibi, diyaloğu barışın teminatı olarak gören bir yaklaşım çerçevesinde bölgesel-küresel düzeyde krizlerin çözümünde aktif bir tarafsızlık yaklaşımı sergileyeceği ve tüm dünyanın saygısını kazanmış olan insanı merkeze alan barışçıl politikalarıyla Aşkabat’ı Helsinki gibi bir arabuluculuk merkezine dönüştürmeye yönelik güçlü adımlar atmaya devam edeceği söylenebilir. Bunun en somut örneği ise Afgan Sorunu’nda gözlemlenmektedir. Bu doğrultuda Aşkabat’ın Türkmenistan-Afganistan-Pakistan-Hindistan (TAPI) Boru Hattı ve Türkmenistan-Afganistan-Pakistan Güç Arabağlantı Projesi (TAP) gibi projeler üzerinden rekabet ve çatışma alanlarını işbirliği havzalarına dönüştürme çalışmalarını sürdüreceği ifade edilebilir. Dahası Türkmen liderin diplomasi tecrübesi de göz önünde bulundurulduğunda, işbirliğine yönelik birtakım yeni projelerin gündeme gelmesi de şaşırtıcı olmayacaktır.

Tahmin edileceği üzere, Türkmenistan Cumhurbaşkanı’nın diplomatik deneyimleri, ülkenin çok vektörlü-yönlü dış politika anlayışını uygulamasını kolaylaştıracaktır. Zira Sayın Serdar Berdimuhamedov, ülkesinin Rusya, Çin, Batı ve Türk Dünyası temelli dört yönelimini doğru şekilde koordine edebilecek birikime sahiptir.

Sayın Serdar Berdimuhamedov’un Rusya’da eğitim almış olması ve Türkmenistan’ın Rusya Büyükelçiliği’nde danışmanlık yapmış olması, bu ülkeyi yakından tanıdığını ortaya koymakta ve iki ülke arasındaki ilişkileri güven temelli bir işbirliği ekseninde derinleştireceğini göstermektedir. Sayın Serdar Berdimuhamedov’un geçmişte Türkmen-Çin Uluslararası Hükümetler İşbirliği Masası Başkanı olarak görev yaptığı düşünüldüğünde ise Aşkabat-Pekin hattındaki ilişkilerinde sağlıklı bir zeminde yürütüleceği söylenebilir. Türkmenistan’ın 12 Kasım 2021 tarihinde; yani Sayın Serdar Berdimuhamedov’un Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcısı olduğu dönemde Türk Devletleri Teşkilatı’na “Gözlemci Üye” statüsünde dahil olduğu düşünüldüğünde ise Aşkabat’ın Türkiye ve Türk Dünyası’yla olan ilişkilerini de karşılıklı saygıyı esas alan ekonomik çıkarlar çerçevesinde ilerleteceği öne sürülebilir. Son olarak Sayın Serdar Berdimuhamedov’un Türkmenistan’ın BM Daimi Temsilciliği’nde danışmanlık yaptığı hatırlandığında, Batı’da da mühim temaslarının bulunduğunu tahmin etmek kolaylaşmaktadır. Bu yüzden de Türkmenistan’ın Batı’ya yönelimini de hızlandıracağı söylenebilir. Bu çerçevede Aşkabat, Türkmen gazının Avrupa’ya ihracı noktasında işbirliklerini geliştirebilir. Aynı zamanda bu işbirlikleri, Orta Asya-Hazar Denizi-Kafkasya-Türkiye-Avrupa rotasını; yani Orta Koridoru’u ön plana çıkararak tüm bölge devletlerinin çıkarlarına uygun bir süreç yaratabilir.

Kısacası Sayın Serdar Berdimuhamedov, Türkmenistan’ın çok vektörlü-yönlü dış politikasının mimarlarından biri olarak bölgesel-küresel düzeyden barışın inşasına yönelik çabalara hizmet edecektir. Devletlerin toprak bütünlüklerine, bağımsızlıklarına ve egemenliklerine saygı ise bu dış politikanın mihenk taşı olmaya devam edecektir.

Nasıl Bir İç Politika?

Türkmenistan dış politikasının nihai hedefi, diğer devletlerle kurulacak yapıcı ilişkilerin yansıması olarak ülkeye yatırım çekilmesidir. Bu anlamda iç politikadaki amaç da halkın refah içinde yaşadığı bir toplum yaratmaktadır. Büyük Türkmen şairi Mahtumkulu Firaki’nin Türkmenlerin birliğine yaptığı vurgudan hareketle Sayın Serdar Berdimuhamedov, Türkmenlerin birlikte zenginlik içerisinde yaşayan bir ulus olması için çabalayacaktır. Bu amaç doğrultusunda geçmişin birikimine gençliğin dinamizmini katacak olan devlet kadrolarının, ekonominin liberalizasyonu konusunda bazı reform atılımları gerçekleştireceği söylenebilir.

Bu noktada Sayın Serdar Berdimuhamedov’un geçmişte dijitalleşme ve teknoloji atılımlarının reforme edilmesinden sorumlu kişi olarak görev yapması, büyük bir avantaja dönüşebilir. Sayın Serdar Berdimuhamedov’un liderliğinde Türkmenistan, dünyanın önemli teknoloji toplumlarından birine dönüşebilir. Bu noktada genç Türkmen liderin Sanayi ve Şehircilik Bakanı olduğu dönemde edindiği tecrübelerin burada önemli bir rol oynayacağı rahatlıkla ifade edilebilir.

[1] “The Results of the Presidential Elections”, The Asia Today, https://theasiatoday.org/news/central-asia/the-results-of-the-presidential-elections/, (Erişim Tarihi: 15.03.2022).

[2] “Türkmenistan Devlet Başkanı Berdimuhamedov’un Oğlu Devlet Başkanlığına Aday Oldu”, TRT Haber, https://www.trthaber.com/haber/dunya/turkmenistan-devlet-baskani-berdimuhamedovun-oglu-devlet-baskanligina-aday-oldu-654894.html, (Erişim Tarihi: 15.03.2022).

[3] “Türkmenistan cumhurbaşkanı seçilen Serdar Berdimuhamedov’un Aldığı Oy Oranı Açıklandı”, Independent Türkçe, https://www.indyturk.com/node/484896/d%C3%BCnya/t%C3%BCrkmenistan-cumhurba%C5%9Fkan%C4%B1-se%C3%A7ilen-serdar-berdimuhamedovun-ald%C4%B1%C4%9F%C4%B1-oy-oran%C4%B1, (Erişim Tarihi: 15.03.2022).

[4] “Газета НТ опубликовала биографию кандидата в депутаты Меджлиса Сердара Бердымухамедова (NT diurna published in vita videlicet quod vicarius est candidatum Mejlis Serdar Berdimuhamedov)”, Hronikatm, https://www.hronikatm.com/2018/03/gazeta-nt-opublikovala-biografiyu-kandidata-v-deputatyi-medzhlisa-serdara-berdyimuhamedova/, (Erişim Tarihi: 15.03.2021).

[5] “Serdar Berdimuhamedov Succeeds Father as Turkmenistan’s New President”, Anadolu Agency, https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/serdar-berdimuhamedov-succeeds-father-as-turkmenistans-new-president/2535622, (Erişim Tarihi: 16.03.2022).

Prof. Dr. M. Seyfettin EROL & ANKASAM Başkanı

[UHA Haber Ajansı, 21 Mart 2022]