Suya dayalı bölgesel kalkınma projeleri (GAP, KOP, DAP, DOKAP)  hızlanmalı

“Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) Bölge Kalkınma İdaresi tecrübesinden de yararlanılarak, 2011 yılında 642 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Doğu Anadolu Projesi (DAP), Doğu Karadeniz Projesi (DOKAP) ve Konya Ovası Projesi (KOP) Bölge Kalkınma İdareleri kurulmuştur” diyen Su Politikaları Derneği İkinci Başkanı Dr. Doğan, “İdareler, projelerinin uygulandığı illerdeki yatırımların gerektirdiği araştırma, planlama, programlama, projelendirme, izleme, değerlendirme ve koordinasyon hizmetlerini yerine getirmek üzere görevlendirilmiştir” dedi.

Dr. Hasan Hüseyin Doğan, Doğu Anadolu Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı’nın (DAP), Bölge Kalkınma İdaresi’nin ( KOP) görev alanı, DAP Ana Planı’ndan farklı olarak Gümüşhane ve Bayburt illeri dışında Ağrı, Ardahan, Bingöl, Bitlis, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Hakkâri, Iğdır, Kars, Malatya, Muş, Tunceli ve Van illerinden müteşekkil olup, 2016 yılında Sivas ilinin de eklenmesiyle toplam 15 ili kapsar duruma geldiğini hatırlattı.

DAP bölgesinin diğer bölgeler ile gelişmişlik farklarını azaltmak amacıyla; tarımsal üretimde katma değerin artırılması, sanayi ekosisteminin geliştirilmesi ve beşeri kapasitenin artırılmasının, 2021-2023 Doğu Anadolu Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı’nın (DAP), Bölge Kalkınma Programı’nın ana omurgasını oluşturduğunun altını çizen Dr. Doğan, “DAP BKİ tarafından desteklenen 567 sulama projesiyle, 3.073 km sulama kanalı (983 km açık, 2.090 km kapalı) inşa edilmiş ve 112 bin hektar alan sulamaya açılmıştır.DAP Bölgesinde sulamaya açılan toplam alan 166 000 ha olup bunun 226 000 ha a çıkartılması hedeflenmiştir. Halen DSİ tarafından “Büyük Su İşleri Programı” kapsamında, 1936-2018 yılları arasında, yapımı tamamlanan 79 sulama tesisi ile DAP Bölgesinde, brüt 441.174 hektar alan sulanmaktadır” dedi.

KOP Bölgesi

Su Politikaları Derneği İkinci Başkanı Dr. Hasan Hüseyin Doğan, Aksaray, Karaman, Kırıkkale, Kırşehir, Konya, Niğde, Nevşehir ve Yozgat illerini kapsayan Konya Ovası Projesi (KOP) Bölgesinin, 95.580 km2’lik alanı ile Türkiye toplam yüzölçümünün yüzde 12,2’sine sahip olduğunu belirterek, KOP Bölgesinde tarım, sanayi, ticaret ve turizm öne çıkan sektörlerin olup ve tarım bölge ekonomisinde ağırlıklı etkisini koruduğunu kaydetti.

KOP Eylem Planı, KOP Bölgesini bütün olarak ele alan entegre bir bölgesel kalkınma planıdır

Dr. Hasan Hüseyin Doğan, KOP Bölgesi’nin geniş tarım alanlarına karşın yetersiz su kaynaklarına sahip olduğuna dikkat çekerek, Bölgedeki mevcut su kaynakları ve üretim deseni ile tarımsal yapının sürdürülebilirliğinin riskli olduğun altını çizdi.

Türkiye’nin sulanan alanlarının yüzde 17’sinin KOP Bölgesinde yer almasına karşın, ülkemizin kullanılabilir su kaynaklarının ancak yüzde 4’ünün bölgede bulunduğunu hatırlatan Dr. Doğan, şunları söyledi:

“Bölge’nin mevcut sulanan alanlarında kullanılan suyun yüzde 60’ı yeraltı suyundan karşılanmaktadır. KOP Bölgesi’nde yeraltı su seviyesi her yıl ortalama olarak 3 mm civarında düşmektedir. Yeraltı sularındaki düşüşlerin devam etmesi halinde, belli bir derinlikten sonra su çekimi ekonomik olmaktan çıkacaktır. Bu durum, mevcut sulanan alanların büyük bir kısmının, ileride sulanamama riskini ortaya çıkarmaktadır.

KOP 2023 Faaliyet Raporuna göre bölgede 862 .631 ha alan sulamaya açılmıştır. Bölgede toplam 134.209 hektar alanda basınçlı sulama şebekesi kurulmuştur”.

KOP Hariç Diğer Projelerde Bütçeden ayrılan pay düşmüş

Dr. Hasan Hüseyin Doğan, 1990-2007 dönemi itibariyle GAP Bölgesi’ndeki bütün yatırımlara kamu kaynaklarından yılda ortalama yüzde 7 düzeyinde pay ayrıldığını belirterek, “GAP EP’nin uygulamaya başlanmasıyla birlikte 2009 yılında GAP yatırımlarının toplam kamu yatırımları içindeki payı yüzde 14’e yükselmiş, daha sonra tedrici olarak azalmış ve 2020 yılında yüzde 6 ‘ya düşmüş ,2022 yılında yüzde 10,5 olmuştur” dedi.

Dr. Doğan, DAP Bölgesinin, Türkiye toplam kamu yatırımından aldığı payın ise, 2013 yılında yüzde 11,8 olarak gerçekleşirken, 2019 yılına gelindiğinde yüzde 5,7 seviyesine gerilediğini ifade etti.

KOP Bölgesi’ne tahsis edilen ödeneğin Türkiye içerisinde aldığı payın, son 7 yılda artış eğiliminde olduğunu söyleyen Dr. Hasan Hüseyin Doğan,  şöyle devam etti:

“Söz konusu oran 2013 yılında yüzde 6,08 iken; 2019 yılında yüzde 8,15’e yükselmiştir. Oransal olarak en büyük artış 2017-2019 yılları arasında gerçekleşmiştir. Bu dönemde tahsis edilen toplam ödenek tutarı önceki yıllara göre azalsa da, ülke içerisindeki payı artmıştır.

Bu sonuçlar bize KOP hariç diğer suya dayalı bölgesel kalkınma projelerimizden GAP ve DAP’ta kamu yatırımlarından ayrılan payın tedrici olarak düştüğünü göstermektedir.

Ülkemizde bölgelerin kalkınma fırsatlarını ortaya çıkarıp değerlendirerek rekabet gücünün geliştirilmesi, bölgeler arası gelişmişlik farklarının azaltılması yoluyla bölgelerde yaşam kalitesinin iyileştirilmesi konusunda uygulanan planlar çok önemlidir.

Gerek bölgesel kalkınma gerekse ülkemizin gelişmesi ve kalkınmasına katkıları açısından bu planlara  kamu yatırımlarından ayrılan payın artarak devam etmesi de bu anlamda büyük önem taşımaktadır”.