[Su Politikaları Derneği (SPD) Başkanı ve Hidropolitik Akademi Direktörü Dursun YILDIZ]

Su Politikaları Derneği (SPD) Başkanı ve Hidropolitik Akademi Direktörü Dursun YILDIZ, bu kapsamda  yapılacak olan çalışmaların düşünsel ve kurumsal kapasite oluşturma gibi iki temel eksende yürütülmesinde fayda olduğunun altını çizdi.

Dursun YILDIZ, düşünsel kapasite geliştirme çalışmalarının  öncelikle bir “su kültürü” oluşturmak ve bunu suyun verimli kullanılması ve  korunması bilincine dönüştürmek üzere kurgulanması ile uzun vadeli ve  daha etkili  sonuçlar alınabileceğine dikkat çekti.

1.SU KÜLTÜRÜ

Su kullanımında davranış değişikliğinin sağlanmasının sosyo-ekonomik ve kültürel pek çok faktörle ilişkili olduğuna vurgu yapan YILDIZ, Su verimliliği konusundaki  toplumsal bilinçlendirme ve seferberlik çalışmasının bir su kültürü yaratma anlayışının başlangıç adımı olarak ele alındığını ve genişletilirse uzun dönemde çok daha etkili olacağını söyledi.

“Su Kültürü”nün, suyun verimli kullanılmasının, korunması ile birlikte suyun hidrolojik çevrimin bozulmadan insanlara ulaştırılabilmesi  gibi ekolojik dengenin korunmasına yönelik diğer bazı unsurları da kapsayacak bir temel kültürel altyapı olacağını ifade eden Dursun YILDIZ, “Bu nedenle ulusal su verimliliği seferberliğinin paydaşları arasında bir su kültürü yaratılmasına katkıda bulunacak kurum ve kuruluşların da yer almasının uygun olacağı düşünülmektedir” dedi.

2.SU VERİMLİLİĞİNİN TEMEL UNSURLARI

Hidropolitik Akademi Direktörü Dursun YILDIZ, Türkiye’nin Ulusal Su Planında suyun havza ölçeğinde bütünleşik bir anlayışla yönetileceğinin karara bağlandığını belirterek, Bu kapsamda suyun verimli yönetimi ve kullanımı konusunda bundan sonra oluşturulacak her türlü idari, teknik, sosyal, ekolojik planların ve politikaların Nehir Havzası ölçeğinin dikkate alınarak oluşturulması gerektiğini dile getirdi.

Su verimliliğinin, suyun YÖNETİM ve KULLANIMINDA verimlilik olarak iki ana  bölümde ele alınabileceğini açıklayan Dursun YILDIZ, şunları söyledi:

“Aslında suyun yönetiminde uygulanacak olan talebi kısıtlayıcı politikalar,  suyun kullanımındaki  alışkanlıkları etkilemekte hatta yönlendirmektedir.  Ancak su gibi tüm canlılar için yaşamsal öneme sahip bir doğal kaynağın, normal  kullanımında kısıtlamaya gidilmeden ,su kullanımında verimlilik bilinci oluşturularak yönetilmesi gerekir. Diğer taraftan talebin kısıtlanmasına yönelik politikalar, suyun  verimli kullanılmasını değil   daha az ve tasarruflu kullanılmasına yönelik sonuçlar yaratır. Bu nedenle suyun verimli kullanımı bilinci sadece teknik-yönetsel bir konu olmaktan çıkar aynı zamanda sosyo-kültürel bir boyut kazanır”.

Su Politikaları Derneği (SPD) Başkanı ve Hidropolitik Akademi Direktörü Dursun YILDIZ, Su Verimliliğini oluşturmak için atılacak temel adımlar ve su verimliliği konusundaki mevcut çalışmalara da değinerek şöyle devam etti:

2.1. Su Verimliliği  Oluşturmak için Temel Adımlar

• SU YÖNETİMİ AÇISINDAN esas olarak su kaynaklarını planlayan,geliştiren,su hizmetlerini yöneten ,denetleyen kurum ve kuruluşlarla,  su kullanıcı örgütleri ve tüketici dernekleri  gibi son kullanıcı örgütlerinin  NEHİR HAVZASI ÖLÇEĞİNDE GELİŞTİRİLMİŞ KURUMSAL KAPASİTESİNE, bu kurumlar arasındaki   koordinasyon ve uyuma ihtiyaç duyar
• SU KULLANIMI AÇISINDAN da suyu kullanacak olan KİŞİ’lerde , KURUM VE KURULUŞLARda  suyun verimli  kullanımı kültürünün  oluşturulmasına ve bu uygulamaların teşviki ile  denetimine ihtiyaç duyar.

Bu nedenle su verimliliği konusunda yapılacak olan çalışmaların aşağıda verilen  iki ana eksen üzerinde yürütülmesi uygun olacaktır.

1.Toplumsal Düşünsel Kapasite Oluşturma  ( Su Kullanımı)

2.Kurumsal Kapasite Oluşturma (Su  Yönetimi )

Bu kapasitelerin oluşturulabilmesi  için aşağıda sıralanan hususlara yönelik çalışmalara ve bazı kurum ve kuruluşların yeniden yapılanmasına ihtiyaç bulunmaktadır.

1. Hedefleri net olarak belirlenmiş bir ulusal su verimliliği stratejisi
2. Eylem Planı
3. Bu stratejiyi içme kullanma, tarımsal sulama ve sanayi suyu kullanımı alanlarında yerelde uygulamaya geçirecek ve denetleyecek kamu  kurumsal altyapısının  “Su Yasası Taslağı“da dikkate alınarak  yasal ve kurumsal olarak oluşturulması
4. Bu kurumsal altyapıda teknolojik dönüşüm  ve insan kaynakları konusunda bilgi, bilinç ve su yönetimi kültürü ile  kurumsal kimlik oluşturma sürecinde yön gösterecek idari mekanizmalar ve finansman modellerinin tespiti.

2.2.  Yeniden Yapılandırılacak Mevcut Kurum ve Kuruluşlar

1. DSİ Genel Müdürlüğü, DSİ Bölge Müdürlükleri
2. Büyükşehir Su ve Kanalizasyon İdareleri
3. İl özel idareleri
4. İlbank
5. Tarım Reformu Genel Müdürlüğü
6. Sulama Birlikleri
7. Sulama Kooperatifleri

3.SU VERİMLİLİĞİ KONUSUNDA MEVCUT ÇALIŞMALAR

3 Pilot Havzada (Akarçay, Batı Akdeniz, Yeşilırmak) Nehir Havza Yönetim Planları Kapsamında Ekonomik Analiz ve Su Verimliliği Çalışmaları İçin Teknik Yardım Projesi kapsamında yürütülen su verimliliği bileşeni altında içme-kullanma suyu kullanımları, tarımsal sulama ve endüstriyel su kullanımları için verimliliği iyileştirici çalışmalar gerçekleştirilmiştir.

Ayrıca halen Su Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından  su verimliliği konusunda “Değişen İklime Uyum Çerçevesinde  Su Verimliliği Strateji Belgesi ve Eylem Planı(2023 – 2033)” hazırlıkları sürdürülmektedir.

Sözkonusu 3 Pilot Havzadaki Su Verimliliği Eylem Planları  incelendiğinde  aşağıdaki sonuçlara ulaşılmaktadır;

İçme ve Kullanma Suyu Sektöründe

• Su verimliliği eylem planına ait tedbirleri uygulayacak  kurum Belediyeler ‘in SUKİ leri “su  yönetimi kurumu” olarak belirtilmiştir. Ancak tedbirlerin izlenmesinde çok başlılık ortaya çıkmıştır.
• Su verimliliği eylem planına ait tedbirlerin uygulanmasından büyükşehir belediyeleri, su ve kanalizasyon idareleri ve belediyeler sorumlu iken tedbirlerin izlenmesine ilişkin sorumluluk, Tarım ve Orman Bakanlığı’na aittir.

Sanayi Sektöründe

• Uygun tedbirlerin uygulanması halinde sanayi sektörlerindeki su kullanımlarını azaltmaya yönelik önemli bir potansiyel olduğu görülmüş ancak bu tedbirlerin hangi kurum tarafından yönlendirilip izleneceği ve denetleneceğinden söz edilmemiştir.

Tarım Sektöründe

• Su verimliliği eylem planına ait tedbirlere ilişkin yatırım, sulama alanlarının işletmecileri tarafından yapılmaktadır; tedbirlerin kontrolünden sorumlu olan kurumlar ise, DSİ bölge müdürlükleri, büyükşehir olmayan illerde il özel idareleri ve diğer durumlarda büyükşehir belediyeleridir.

Dursun YILDIZ, yukarıda sözü edilen üç sektörde de verimliliğin sağlanmasının önündeki en büyük engellerin, Su Yönetiminde çok başlılık, Yetki ve sorumluluk karmaşası ile Kurumsal kapasite eksikliği olduğunun görüldüğünü açıkladı.

4.SONUÇ ve DEĞERLENDİRME

BUGÜNE KADAR YAYINLANAN ULUSAL SU PLANI (2019-2023), ULUSAL HAVZA YÖNETİM STRATEJİSİ (2014-2023), 1. SU ŞURASININ 11 ÇALIŞMA GRUBUNUN ÇALIŞMA BELGELERİ , 11. KALKINMA PLANI (2019-2023) SU KAYNAKLARI YÖNETİMİ VE GÜVENLİĞİ ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONU RAPORU , 2021-KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN ETKİLERİNİN EN AZA İNDİRİLMESİ, KURAKLIKLA MÜCADELE VE SU KAYNAKLARININ VERİMLİ KULLANILMASI İÇİN ALINMASI GEREKEN TEDBİRLERİN BELİRLENMESİ AMACIYLA KURULAN MECLİS ARAŞTIRMASI KOMİSYONU RAPORU 2022.   GİBİ BİRÇOK RAPORDA YER ALAN ÇEŞİTLİ SEKTÖRLERDEKİ SUYUN VERİMLİ KULLANIMINA İLİŞKİN DARBOĞAZLAR   İNCELENDİĞİNDE;

• Yetki Karmaşası, Kurumlar arası koordinasyonun ve iş birliğinin yetersiz olması,
• Kurumsal yapı eksikliği (Toprak-Su Genel Müdürlüğü – Tarımsal Su Kullanıcıları Merkez  Birliği vb.)
• Kurumsal ve teknik kapasitenin yetersiz olması,(SUKİ)
• Bazı yasal düzenlemelerdeki eksiklikler gibi temel hususlar ortaya çıkmaktadır.

Bu durumda su kullanım verimliliğini doğrudan etkileyen ana unsurlar, YASAL EKSİKLİKLER  VE  KURUMSAL ALTYAPI VE KAPASİTE  EKSİKLİKLERİ olarak  ele alınabilir Bunlar su verimliliği sağlama konusunda karşılaşılacak olan temel yapısal sorunlar ve eksiklikler olarak ortaya çıkmaktadır.

Yukarıda verilenlerin dışındaki  diğer eksikliklerin büyük bölümü uygulanacak model, ,strateji ve uygulama yöntemleri konularındaki eksiklikleridir. Bu eksiklikler ve kurumlararası koordinasyon , kurumsal altyapı ve yasal düzenlemeler sonrasında belirlenecek modeller ve stratejiler doğrultusunda yapılacak olan çalışmalarla tamamlanabilecek hususlardır. Bu nedenle öncelikle yasal ve kurumsal eksikliklerin tamamlanması üzerine oluşturulacak bir yol haritası verimliliğe ulaşma  açısından daha uygun olacaktır.

Su verimliliğinin,  birbirleriyle ilişki içerisinde olan VERİMLİ SU YÖNETİMİ ALTYAPISI  ve SUYUN VERİMLİ KULLANILMASI KÜLTÜRÜ’nün  oluşturulması ile sağlanabileceğini belirten Dursun YILDIZ, Bu nedenle su verimliliği konusunda yapılacak olan çalışmaların, 1.Toplumsal Düşünsel Kapasite Oluşturma  ( Su Kullanımı),  2.Kurumsal Kapasite Oluşturma (Su  Yönetimi ) olmak üzere iki ana eksen üzerinde birbirini tamamlayacak çalışmalar şeklinde ve eşzamanlı olarak yürütülmesinin uygun olacağına belirtti.

Dursun YILDIZ, “Su Politikaları Derneği olarak üzerinde uzun dönemdir üzerinde çalışmalar yaptığımız Sürdürülebilir Su Yönetimi konusunda su verimliliğinin sağlanmasının çok büyük bir  öneme sahip olduğunu düşünüyoruz” dedi.

Bu kapsamda öncelikli olarak yapılması gereken çalışmaları Su Politikaları Derneği (SPD) Başkanı ve Hidropolitik Akademi Direktörü Dursun YILDIZ, şöyle sıraladı:

1. YASAL EKSİKLİKLERİN TAMAMLANMASI
2. HAVZA ÖLÇEĞİNDE YENİ  ETKİN, GÜÇLÜ KURUMSAL YAPILARIN OLUŞTURULMASI
3. MEVCUT KURUMSAL YAPILARIN İDARİ VE TEKNİK KAPASİTELERİNİN ARTTIRILMASI
4. SU KULLANIMI VE SU YÖNETİMİ KONUSUNDA RADİKAL BİR DÜŞÜNCE DEĞİŞİKLİĞİ YARATILMASI İÇİN  “TOPLUMSAL SU KÜLTÜRÜ” Programının uygulanması şeklinde ele alınarak bu ana başlıklar altında hedef, strateji ve eylemlerin tespit edilmesi uygun olacaktır.

Su verimliliği seferberliği konusunda öncelikle YASAL DÜZENLEME  ve KURUMSAL KAPASİTE YARATMA ve GELİŞTİRME ile ilgili adımların atılmasının gerekli olduğunun da altını çizen Dursun YILDIZ, “Çünkü ulusal ölçekte belirlenen politika, strateji ve eylem planlarının yerelde(havza ölçeğinde)ki uygulama süreçlerine nasıl aktarılacağı ve merkez yerel eşgüdümünün hangi fiziki,idari,finansal ve katılımcı mekanizmalarla etkin bir şekilde sağlanabileceği henüz netleşmiş değildir” şeklinde konuştu.

Su Politikaları Derneği (SPD) Başkanı ve Hidropolitik Akademi Direktörü Dursun YILDIZ, Ulusal su verimliliği seferberliğinden istenilen sonuçların elde edilebilmesinin ancak,  yasal düzenlemeler, kurumsal yapılanmalar ve bunların yereldeki etkin uygulamalarının yanısıra bunlarla eşzamanlı olarak yürütülecek olan su kültürünü yaratma çalışmalarına doğrudan bağlı bulundu ve bu nedenle bu alanlarda birbirini tamamlayan adımların biran önce atılmasının gerekli olduğunu kaydetti.