Su Politikalar Derneği (SPD): Atıksu Arıtma Çamurları Ekonomiye Kazandırılmalı!

Su Politikalar Derneği Başkanı ve Su Politikaları Uzmanı Dursun YILDIZ, hemen her il ve ilçenin bir atık su arıtma tesisi bulunduğunu ve bu tesislerde işlemin doğal sonucu olarak arıtma çamurunun çıktığını açıkladı.

UHA / İnternational News Agency

Su Politikaları Uzmanı Dursun YILDIZ, Uluslararası Haber Ajansı (UHA)’dan Ataner YÜCE’ye konuyla ilgili yaptığı değerlendirmede, ancak bu arıtma çamurunun sadece küçük bir miktarının, çevreci ve sürdürülebilir yöntemlerle bertaraf edildiğini ve büyük bir kısmının halen kontrolsüz olarak ya da kontrollü ama uygun olmayan şekilde doğaya bırakıldığına dikkat çekti.

Genel olarak atıksu arıtma çamurları yoğunlaştırma, stabilizasyon, çürütme, kompostlaştırma, şartlandırma, dezenfeksiyon, çamur kurutma, zirai kullanım, düzenli depolama ve yakma ile bertaraf edilebildiğini ifade eden Dursun YILDIZ, şunları söyledi:

“2022 yılının sonunda  Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından su kaynaklarının günün gelişen ve değişen şartları çerçevesinde korunması hedefiyle Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği’nde düzenlemeye gidilmişti. Yapılan yeni düzenleme ile; Artıma çamuru yönetim planı hazırlanması zorunluluğu getirildi. Böylece arıtma çamurunun plansız şekilde yönetimi engellenmiş olacak. Katma değer sağlayan bir kaynak olarak yönetimi için hukuki zemin sağlamlaştırıldı.

Bu yönetmelik kapsamında belediyelere sıkı takip getirildi. Bu kapsamda kentsel atık suda endüstriyel atık su tespit edilerek kirliliğin azaltılmasına yönelik tedbirler alınacak. Endüstriyel kaynaklı kirliliği önlemek amacıyla belediye atık su artıma tesisleri için ilave izleme zorunluluğu getirildi.  Kurulu kapasitesi 5000 m3/gün ve üzerinde olan kentsel atık su arıtma tesisleri çıkışına endüstriyel parametrelerin de izlemeleri yapılacak. Limit değerini aşan parametreler kentsel atık su arıtma tesisinin deşarj standartları tablosuna eklenecek”.

Arıtma Çamuru Sorunu

Globalleşen dünyaya ayak uydurma noktasında, hızla gelişmekte olan teknoloji ve  nüfus artışının çeşitli çevre sorunlarını da beraberinde getirdiğinin altını çizen Su Politikaları Uzmanı Dursun YILDIZ, canlıların  vazgeçilmez hayat kaynağı olan içme sularının, insan ve endüstriyel kaynaklı atıksuların arıtılması sonucunda oluşan her türlü arıtma çamurunun  biriktirilmesi, toplanması, taşınması ve bertarafının aslında büyük bir sorun olduğunu dile getirdi.

Dursun YILDIZ, Atık su arıtma tesislerinde oluşan çamurların yapısının, tesiste uygulanan fiziksel, kimyasal, biyolojik veya ileri arıtma proseslerine göre farklılık gösterdiğine de değinerek, çıkan yüksek karbonlu organik yapıda potasyum, azot, fosfor, kükürt ve metal bileşikleri de bulunabildiğini, çıkan çamur hacimce büyük olup işlenmesi ve bertarafının atık su arıtma alanında oldukça karmaşık bir problem olarak karşımıza çıktığını belirtti.

Arıtma işlemi sonunda çıkan çamurun genellikle sıvı veya katı formda olup kullanılan prosese ve işletmeye bağlı olarak yüzde 25-12 oranında katı içerdiğini ifade eden YILDIZ, “Çıkan çamur  hacimce büyük olup, işlenmesi ve bertarafı atıksu arıtma alanında oldukça  karmaşık bir problem olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle biyolojik arıtma  işleminden oluşan arıtma çamurlarının organik madde içeriği çok yüksek olduğu  için bu tip çamurlar bozunma ve kokuşma eğilimindedir. Çamur probleminin  karmaşık olmasının başlıca sebepleri; arıtılmış atıksu içindeki önemli miktarlarla  koku veren maddelerin olması, biyolojik arıtmada oluşan ve uzaklaştırılması gereken çamurun, ham atıksu içerisindeki organik maddelerden farklı bir yapıda,  bozunma ve kokuşma eğiliminde olması, çamurun sadece küçük bir kısmının katı madde, büyük bir kısmının ise sudan oluşması, bu yüzden büyük hacimler işgal  etmesi, akıcılığının yüksek olması sebebiyle sahada tutulamayıp diğer alanlara  yayılması olarak özetlenebilir” şeklinde konuştu.

Su Politikaları Uzmanı YILDIZ,  Arıtma çamurlarının nihai bertaraf şekline bağlı olarak arıtma teknolojileri ve de  arıtma maliyetlerinin de farklılıklar gösterdiğini hatırlatarak, “Genel olarak çamur 3 ana kategoriden kaynaklanmaktadır. Bunlar ;  İçme suyu arıtma tesislerinden gelen arıtma çamurları, Atıksu Arıtma Tesislerinden gelen arıtma çamurları, Endüstriyel Atıksu Arıtma tesislerinden kaynaklanan arıtma çamurları” olduğunu aktardı.

Günde 9000 -10 000 ton arıtma çamuru çıkıyor

“Türkiye’deki evsel ve endüstriyel atık su arıtma tesislerinden günde yaklaşık 9-10 bin ton arıtma çamuru çıktığı tahmin ediliyor” diyen Dursun YILDIZ, unları söyledi:

“Her geçen yıl miktarı artan, kamu ve özel sektör için yönetilmesi gittikçe zorlaşan atık çamurların sadece yüzde 10 – 12’si enerjiye dönüştürülerek ekonomiye kazandırılıyor. Bertaraf maliyetlerinin yüksekliği nedeniyle bu çamurların taşınması ve yönetimi kurumlar için önemli bir zorluk oluşturuyor. Bu konu aynı zamanda çevre ve insan sağlığı açısından da büyük önem taşıyor. Arıtma çamurları hammadde olarak da değerli.

Bu çamurların  sadece yüzde 10-12 ‘si termokimyasal yöntem veya daha bilinen adı ile yakma yöntemiyle nihai şekilde bertaraf edilerek  enerji üretiliyor”.

Arıtma Çamurlarının Yönetimi zor

Arıtma çamurları; başta büyükşehir belediyelerinin su kanal idareleri, atık su arıtma tesisi olan organize sanayi bölgeleri ve kendi atık su arıtma tesisleri olan özel sektör firmaları için ciddi bir sorun haline geldiğini aktaran YILDIZ, “hemen her il ve ilçenin bir atık su arıtma tesisi bulunmakta olup bu tesislerde işlemin doğal sonucu olarak arıtma çamuru çıkıyor. Ancak bu arıtma çamurunun sadece küçük bir miktarı, çevreci ve sürdürülebilir yöntemlerle bertaraf ediliyor. Büyük bir kısmı halen kontrolsüz olarak ya da kontrollü ama uygun olmayan şekilde doğaya bırakılıyor. Ancak arıtma çamurları termal olarak bertaraf edilip  bu yöntemle buhar veya elektrik üretilebiliyor. 1 ton atıktan 1,5 ton buhar enerjisi üretilebildiği  gibi bu buhardan da 0,15 ila 0,2 MW yenilenebilir enerji statüsünde elektrik elde edilebiliyor” dedi.

Arıtma Çamurlarının Ek Yakıt Olarak Kullanılması

Su Politikaları Uzmanı YILDIZ,  Ön çökeltim çamurlarının, aktif çamur ve biyolojik filtre çamurlarının sırasıyla 25.000 kJ/kg, 21.000 kJ/kg, 20.000 kJ/kg gibi tipik ısıl değere sahip olduğuna dikkat çekerek, “Arıtma çamurları sahip oldukları ısıl değer ve kaliteye bağlı olarak farklı amaçlar için ek yakıt olarak kullanılabilir. Özellikle son dönemlerde, bu çamurların çimento fabrikalarında ek yakıt olarak kullanılması söz konusudur. Bu kullanım AB ülkelerinde çok yaygın” olduğunun altını çizdi.

Atık yağlar, plastikler, atık lastikler ve arıtma çamurlarının, çimento fabrikalarında kullanılan sıvı yakıt ve kömüre alternatif olarak gösterilen materyaller arasında yer aldığını açıklayan Dursun YILDIZ,  “Bu kapsamda ülkemizdeki çimento fabrikalarında arıtma çamurlarının ek yakıt olarak  kullanılmasına yönelik teşvik ve yönlendirme çalışmalarının yapılması gereklidir” şeklinde konuştu.

İzmir Büyükşehir Belediyesi, arıtma çamurlarının çimento üretiminde ek yakıt olarak kullanılması için iki çimento üreticisiyle işbirliğine gitti.

YILDIZ, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin, arıtma çamurlarının çimento üretiminde ek yakıt olarak kullanılması için 2016 yılında iki çimento üreticisiyle işbirliğine gittiğini hatırlatarak, Çiğli Çamur Çürütme ve Kurutma Tesisi’nde üretilen çamurun biogazla kurutularak iki yılda 16 milyon liralık tasarruf sağlayan İZSU, Batıçım ve Çimentaş ile yapılan protokolle de bir yılda 2 bin ton çamurun ek yakıt olarak kullanılmasını sağladığını ifade etti.

Dursun YILDIZ, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin iki çimento fabrikası ile protokol imzalayarak, arıtma çamurlarının çimento üretiminde ek yakıt olarak kullanılmasını sağladığını belirtti.

Çimentaş 15 bin ton kömür tasarrufu sağladı

ÇİMENTAŞ (İzmir Çimento Fabrikası Türk A.Ş) , İzmir Büyükşehir Belediyesi İZSU Genel Müdürlüğü ile yaptıkları protokol çerçevesinde,  yıllık 50 bin ton tüketme kapasiteli “Kuru Çamur Besleme Tesisi” kurduklarını açıkladığını dile getiren Su Politikaları Uzmanı Dursun YILDIZ, yapılan açıklamada  “Tesise gelen kuru çamuru kullanarak senede 15 bin ton kömür tasarrufu yapıyoruz. Bu hem ekonomisine kazanç getiriyor hem de işletmemizde karbon ayak izinin düşürülmesini sağlıyor” dediğini belirtti.

Uygulama başarılı

Dursun YILDIZ, BATIÇİM (Batı Anadolu Çimento Sanayi A.Ş) den yapılan açıklamada ise  Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan aldıkları lisans kapsamında arıtma çamurlarını alternatif yakıt olarak kullandıklarını ve uygulamanın oldukça başarılı devam ettiğini belirterek,  Çimento üretim işleminin temel girdilerinden bir tanesinin kömür olduğunu ve kömür yerine arıtma çamurlarını kullandıklarını söyledi.

YILDIZ, ayrıca işletme yetkililerin  “Karbon salınımımız azalıyor, çevreye daha duyarlı bir yaklaşımımız oluyor. Hem de enerjiden tasarruf ediyoruz.  Aldığımız arıtma çamurunun miktarının yarısı kadar kömürden tasarruf ediyoruz” dediğini kaydetti.

Gazeteci* Ataner YÜCE