Rusya’ya Uygulanan Yaptırımlar ve Küresel Enerji Piyasalarına Etkileri

Büşra Zeynep Özdemir DAŞCIOĞLU, ABD Başkanı Biden’ın, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin 13. gününde Rusya’dan ithal edilen petrol, doğal gaz ve kömüre yaptırım uygulayacağını açıkladığını belirterek, Sürecin başından bu yana ABD ile uyumlu bir tavır takınan İngiltere de takiben Rusya’dan petrol ithal etmeyi sonlandıracağını da ifade ettiğine dikkat çekti. 

“ABD’nin kararı hızlıca uygulamaya alması bekleniyor” diyen Araştırmacı DAŞCIOĞLU, “İngiltere’nin ise sanayicinin ve nihai tüketicinin korunması için süreci 2023’e dek uzatacağı İş, Enerji ve Sanayi Stratejisi Bakanı Kwasi Kwarteng tarafından açıklandı. Başkan Biden 1 hafta kadar önce Haziran ayına dek enerji sektörüne yaptırım uygulamayı düşünmediklerini açıklamıştı. Ancak Putin’in ordularının savaşı sürdürmesi ihtimaline karşılık enerji sektörüne uygulanabilecek yaptırımları masaya yatırdıklarını da belirtmişti. Savaşın 13. gününde Joe Biden beklenen açıklamayı yaptı ve diğer çok sayıda yaptırıma enerji yaptırımlarını da ekleyeceklerini açıkladı” dedi.

Büşra Zeynep Özdemir DAŞCIOĞLU, ABD’nin daha önce AB, İngiltere, Kanada ve diğer müttefiklerle birlikte Rusya’nın SWIFT sisteminden çıkarılması başta olmak üzere çok sayıda ekonomik yaptırım uygulama kararı aldığını, Avrupa ülkelerini pek çok kez enerji alanında da yaptırımlar uygulamaya davet eden Biden’ın bu kez, “Yaptırım uygulayacak durumda olmayabilirler, ABD Avrupa ülkelerinin toplamından çok daha fazla petrol üretiyor” dediğini ve AB’nin Rusya’ya olan bağımlılığını azaltması konusunda da yakın iş birliği içinde olduklarını belirttiğini aktardı.

AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen’in, 25 Şubat tarihinde çok sayıda ekonomik yaptırıma ek olarak Rusya’nın petrol rafinerilerinin modernizasyonunu engellemeye yönelik yaptırım uygulayacaklarını açıkladığını hatırlatan DAŞCIOĞLU, “Bu kararın kısa vadede Rusya’nın petrol ihracatını ve gelirlerini etkilemesi muhtemel görünmüyor. AB’nin Rus petrolüne olan bağımlılığı daha ağır enerji yaptırımları uygulanması ihtimalini zayıflatıyor. Keza Birlik karar alıcıları ve bazı üye ülkeler enerji sektörü yaptırımlarını desteklerken petrolün yüzde 30’unu, doğal gazın ise yüzde 55’ini Rusya’dan ithal eden Almanya gibi ülkelerin bu yaptırımlara karşı çıktığı biliniyor” olduğunu ifade etti.

Rus Petrolünün Önemi ve Yaptırımların Dünya Enerji Piyasalarına Muhtemel Etkileri

Rusya’nın, ABD ve Suudi Arabistan’ın ardından en büyük 3. petrol üreticisi olduğunun altını çizen Büşra Zeynep Özdemir DAŞCIOĞLU,  şunları söyledi:

“Geçtiğimiz Ocak ayında ABD’nin petrol üretimi 17,6 milyon varil/gün iken Suudi Arabistan’ın 12 milyon varil/gün, Rusya’nın ise 11,3 milyon varil/gün idi. Bununla birlikte ülke, petrol ürünleri ihracatında ilk sırada, ham petrol ihracatında ise Suudi Arabistan’ın ardından 2. sırada yer alıyor. Günlük yaklaşık 3,5 milyon varil petrol tüketen Rusya’nın günlük petrol ihracatı 2021 Aralık’ta 7,8 milyon varil idi. Söz konusu ihracatın yüzde 64’ünü ham petrol oluştururken geri kalanını ise motorin, benzin, fuel oil ve jet yakıtı gibi petrol ürünleri oluşturmuştu.

Rusya petrol ihracatının yaklaşık yüzde 60’ını OECD Avrupa ülkelerine yapıyor. AB-27’nin en fazla petrol ithal ettiği ülke olan Rusya’nın toplam ithalattaki payı yüzde 25, hemen ardından gelen Norveç’in ise yüzde 10. Rusya’nın en fazla petrol ihraç ettiği ülke ise Çin; ihracatın yaklaşık yüzde 20’si Çin’e yapılıyor”.

“OECD Amerika ülkelerinin ise Rusya’dan ithal ettikleri petrol toplam petrol ithalatının yaklaşık yüzde 17’si” olduğunu açıklayan DAŞCIOĞLU, ABD’nin, Kanada ve Meksika’nın ardından en fazla petrolü Rusya’dan ithal ettiğini, Rusya’dan yaptığı alımın ABD’nin petrol ithalatının yaklaşık yüzde 7’sini oluşturduğunu belirtti.

Büşra Zeynep Özdemir DAŞCIOĞLU, “Rusya açısından bakıldığında ise ABD’ye yapılan petrol ihracatının toplam petrol ihracatının yüzde 1’ini oluşturduğu görülüyor. Petrol yaptırımlarını destekleme kararı alan İngiltere’nin ithalatında Rusya’dan ithal edilen petrolün payı yaklaşık yüzde 10 iken Rusya’nın petrol ihracatında İngiltere’nin payı ise yüzde 1’den de az. Bu noktada ABD ve İngiltere’nin Rusya’dan yaptıkları petrol alımlarını durdurmasının ne kendileri ne de Rusya için çok zorlayıcı sonuçlar doğurmayacağı fikrine ulaşılabilirdi. Ancak piyasaların küreselleşmiş yapısı bunun aksine işaret ediyor” ifadesini kullandı.

“Halihazırda Kovid-19 sonrası artan talep nedeniyle 2021’in son çeyreğinden itibaren yükselişe geçen enerji fiyatları savaşın başlamasının ardından daha sert artıyor. Petrol fiyatları 2014’ten bu yana ilk kez 130 dolara çıktı” değerlendirmesinde bulunan DAŞCIOĞLU,  “Avrupa’nın en yüksek derinlikli doğal gaz piyasası TTF’te 300 Euro ile tüm zamanların en yüksek seviyesi gözlemlendi. Benzer şekilde kömür fiyatları da 300 dolar ile rekor tazeledi. Bu durum dünya genelinde elektrik, ısınma ve akaryakıt maliyetlerini artırırken pek çok sektörde de fiyat yükselişine neden oluyor. Örneğin, ABD’de 1 ay kadar önce ortalama 3 dolar seviyesinde olan 1 galon benzinin fiyatı bugün 4,5 dolara yaklaşmış durumda. Türkiye’de de artan enerji fiyatlarının da etkisiyle elektrik, doğal gaz ve akaryakıt fiyatlarında artış gözlemleniyor” dedi.

Savaşın ne kadar süreceğini kestirmenin zor iken kalıcı ateşkes sağlanması halinde yaptırımların, en azından enerji sektörüne uygulananların kaldırılmasının muhtemel göründüğünü ifade eden Büşra Zeynep Özdemir DAŞCIOĞLU, Zira ne sanayicilerin ne de nihai tüketicilerin uzun süre yüksek fiyatlarla mücadele etmesi olasılığının görünmediğini dile getirdi.

Araştırmacı DAŞCIOĞLU, çok sayıda ülkede hane tüketicilerinin faturalarını ödemekte güçlük çekerken tedarik zincirlerinde de ciddi sorunların yaşandığını belirterek, daha savaş başlamadan Avrupa’da artan gaz fiyatları nedeniyle çok sayıda şirket iflas etmişken yüksek fiyatların uzun süre devam etmesinin iflasları daha da artırmasının ise kaçınılmaz olduğunu, son olarak artan fiyatların enflasyon üzerinde itici güç oluşturduğunu ve halk arasında rahatsızlığa neden olduğunu da unutmamak gerektiğini, bu durumun ABD ve Fransa gibi seçimlerin yaklaştığı ülkelerde iktidar partilerinin oy kaybı endişesine neden olduğuna vurgu yaptı.

Rus Petrolünün Yokluğundan Doğacak Açık Nasıl Kapatılacak?

Ağırlıklı olarak orta ve doğu Avrupa’da ve Akdeniz ülkelerinde tüketilen Rus petrollerinin kalite açısından Ortadoğu petrollerine benzediğine dikkat çeken Büşra Zeynep Özdemir DAŞCIOĞLU, “İran, Suudi Arabistan ve BAE gibi ülkelerde üretilen petrollerle benzeşen piyasalardan çekilmesi muhtemel Rus petrolünün bahsi geçen ülkelerin üretimlerini artırması ile ikame edilebileceği düşünülüyor. Başkan Biden’ın yaptırım kararını açıklamadan önce IEA ve çok sayıda ülke ile koordineli bir şekilde Stratejik Petrol Rezervi’nden 60 milyon varil petrolü piyasaya sürme kararı alması da piyasalarda oluşması muhtemel şokun etkisini azaltmak içindi. Kısa süreli etki yaratması beklenen kararın geçici bir çözüm üretmesi nedeniyle fiyatlar üzerinde pek etkili olduğu söylenemez” dedi.

Araştırmacı DAŞCIOĞLU, Biden yönetiminin Suudi Arabistan ve BAE liderlerinden üretimi artırmaları talebinde bulunmak istediğinin de bilindiğini açıklayarak, ancak görüşmenin sağlanamadığının iddia edildiğini, 2016 yılından bu yana süren OPEC+ ittifakının en büyük üreticilerinden olan Rusya’nın örgüt üyeleri tarafından savaşın başından bu yana yaptırım kararlarında çekimser davranarak veya aksi oy kullanarak yalnız bırakılmadığının da  bilindiğine vurgu yaptı.

BAE ve Irak’tan üretimin artırılabileceği yönünde bireysel açıklamaların da geldiğini söyleyen Büşra Zeynep Özdemir DAŞCIOĞLU, Son olarak 9 Mart tarihinde BAE’den gelen üretimin artırılabileceği ve OPEC’in bunun için teşvik edilebileceği iddiasının 130 dolar seviyesindeki Brent petrol fiyatlarının 105 dolara dek gerilemesinde etkili olduğunu, Ancak açıklamayı BAE Petrol Bakanının OPEC+ ittifakının üretim planına sadık kalınacağı beyanının takip ettiğinin altını çizdi.

Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Doktora öğrencisi Büşra Zeynep Özdemir DAŞCIOĞLU, konuşmasını şöyle noktaladı:

“Bu noktada OPEC içerisinde bir mutabakata varılamadığı açıkça görülüyor. Dahası, ülkelerin ek üretim kapasitelerini kullanarak üretimlerini Rusya’nın yaklaşık 8 milyon varil/gün’lük ihracatını ikame edecek seviyede artırmaları zor görünüyor. ABD’nin görüştüğü Venezuela’nın geniş rezervlerine karşın hem üretim seviyesinin oldukça düşük olduğunu hem de müşterisinin az olduğunu da belirtmek gerek. Rusya’nın enerji piyasalarından izole edilmesinin etkisinin, İran’a uygulanan yaptırımların kaldırılması, Libya ve Irak’taki sorunların çözülmesi ve ivedilikle yatırım alarak yeniden küresel piyasalarda etkili birer oyuncu olmalarının sağlanması ile uzun vadede telafi edilebileceği söylenebilir”.

HABER : Ataner YÜCE