Prof. Dr. İlyas Kemaloğlu, “Rusya, Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra iç sorunlarla uğraştığından küresel sorunlara, özellikle Ortadoğu’ya yeterli ilgiyi gösteremedi”

Prof. Dr. İlyas Kemaloğlu, Rusya!nın, AB’nin genişlemesinden tıpkı NATO’nun genişlemesinden olduğu gibi rahatsız olduğunu belirterek, “zira Soğuk Savaş sonrasında da Moskova, AB’ye “yeni katılan cumhuriyetlerin” kendi etki alanında kalmasını, buraların Rusya ile Avrupa arasında bir tampon bölgesi işlevi görmesini istedi. Slav kardeşlerin AB üyesi olmasıyla da Moskova, eskiden güçlü olduğu Doğu Avrupa’da tüm etkisini kaybetti. Kaldı ki bu kaybın yalnızca siyasi ve güvenlik boyutları değil, ekonomik boyutu da vardı. AB’nin genişlemesinin Rusya’nın dahi başta tahmin edemediği bir başka olumsuz tarafı daha bulunuyordu: Bundan daha birkaç yıl önce 1 Mayıs’ı “İşçi Bayramı”, şimdi ise “Üyelik Günü” olarak kutlayan AB’nin yeni üyeleri -aynı zamanda NATO üyesi ve ABD’nin bölgedeki yakın müttefikleri olarak- AB içerisinde Rusya’ya karşı daha sert bir siyaset izlenmesinin savunucusu oldular” dedi.

Doğu Avrupa ülkelerinin Birliğe üyeliklerinin ilk yıllarının, uluslararası terörizmle mücadele dolayısıyla Rusya ve Batı’nın “romantik” ilişkiler yaşadığı bir döneme denk geldiğini açıklayan Prof. Dr. Kemaloğlu, ancak özellikle Ukrayna’daki renkli devrim girişimlerinden sonra Rusya-AB ilişkilerinin tekrar bozulmaya başladığını hatırlattı.

“Moskova’nın eski müttefikleri de Batı’nın eski Sovyet coğrafyasını demokratikleştirme siyasetinde ön safta yer aldılar” ifadesini kullanan Prof. Dr. İlyas Kemaloğlu, şöyle devam etti:

“Polonya eskiden topraklarının bir kısmına sahip olduğu Ukrayna ile Belarus’ta, Romanya ise yine tarihî bağlara sahip olduğu Moldova’da Batı yanlısı aktörlerin iktidara gelmelerinde önemli roller üstlendiler.

Gerek önemli Rus nüfusuna sahip Baltık cumhuriyetleri (Örneğin, Estonya ve Letonya nüfusunun yaklaşık yüzde 20’sini Ruslar oluşturuyor) gerekse de Rusya’nın tarihi düşmanlarından Polonya ve diğer ülkeler, Rusya’yı hala tehdit olarak görüyorlar. Bu nedenle bu cumhuriyetler, Rusya ile kendi aralarında yer alan Ukrayna, Belarus ve Moldova gibi eski Sovyet cumhuriyetlerinde Rus etkisinin azalmasını, bu ülkelerin başta AB olmak üzere Batı ile entegrasyonlarının hızlandırılmasını ve Rusya ile münasebetlerin sınırlı seviyede tutulmasını istiyorlar. Yine aynı kaygıdan ötürü bu ülkeler, ABD ve NATO’nun askeri üslerine ev sahipliği yapma konusunda adeta yarış halindeler. Bunda Rusya’nın, Baltık cumhuriyetlerinin ortasında kalan ve Rusya ile kara sınırı olmayan Kaliningrad’ı önemli askeri teknolojilerle donatmış olmasının etkisi büyük. Yine başta II. Dünya Savaşı olmak üzere tarihi olayların yorumlanması konusunda da taraflar arasında büyük farklılıklar mevcut”.

Yaptırımlardan Rusya kadar AB ülkeleri de zarar görüyor

Rusya’nın “eski” Avrupa ülkeleri ile ilişkileri ise daha farklı düzeyde olduğuna vurgu yapan Marmara Üniversitesi Tarih Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. İlyas Kemaloğlu, “2000’li yılların başında Moskova’nın AB’nin genişlemesinden duyduğu rahatsızlığa rağmen Rusya-Almanya-Fransa arasında yakın işbirliği geliştirilmiş, taraflar birlikte ABD’nin hegemonyasına karşı koymaya çalışmıştı. Fakat Almanya’da Angela Merkel’in, Fransa’da ise Nicolas Sarkozy’nin iktidara gelmesi, bu üçlü ittifaka son verdi” dedi.

Moskova’nın başta Gürcistan’a, ardından Ukrayna’ya müdahalesiyle Rusya’nın AB’nin önde gelen ülkeleriyle ilişkilerinin de çıkmaza girdiğini işaret eden  Prof. Dr. İlyas Kemaloğlu, AB gerek Gürcistan’a gerekse de Ukrayna’ya somut bir destek veremese de Rusya’ya karşı ABD ile birlikte çok yönlü yaptırım uygulamaya karar verdiğinin altını çizdi.

Prof. Dr. Kemaloğlu, AB’nin Rusya’ya uyguladığı yaptırımların günümüzde devam etse de Rusya-AB ilişkilerinin, Rusya-ABD ilişkilerinden daha iyi durumda olduğunu söyledi.

“Bunun da kendince haklı sebepleri var. En başta AB ülkeleri -hem eski hem de yeni üyeleri-, Rus doğalgazının önemli müşterileri durumunda”  olduğunu hatırlatan Prof. Dr. İlyas Kemaloğlu, şöyle sürdürdü:

“Rusya, Türkiye dâhil Avrupa’ya yılda yaklaşık 200 milyar metreküp doğalgaz satıyor. Rusya’nın Avrupa’daki en önemli müşterileri ise İngiltere, Almanya, İtalya, Hollanda, Fransa ve Avusturya. Doğalgaz ihracatında eskiden beri kullanılan Ukrayna ve Belarus güzergahlarının yanı sıra Rusya, son yıllarda Kuzey Akım ve Türk Akımı gibi projeleri de hayata geçirdi. Rusya’ya uygulanan yaptırımlara, ABD’nin, Rusya’ya enerji alanındaki bağlılığını azaltma konusunda AB’ye yaptığı baskıya ve AB ülkelerinin bir kısmının bu enerji projelerine karşı çıkmasına rağmen Kremlin, Kuzey Akım-2 dahil istediği projeleri tamamladı”.

Rusya ile Avrupa’nın önde gelen ülkeleri arasındaki ticari münasebetlerin de taraflar açısından önem arz ettiğini belirten Prof. Dr. İlyas Kemaloğlu, “Rusya, bu ülkeler için önemli pazar konumunda ve AB de Rusya’nın en önemli ticari ortağı. İlişkiler bozulmadan önce 2013’te Rusya-AB arasındaki ticaret hacmi 417 milyar dolarken, 2020’de 219 milyar dolar seviyesindeydi. Yani aslında AB’nin Rusya’ya uyguladığı yaptırımlardan Rusya kadar AB ülkeleri de zarar görüyor. AB içerisinde Rusya’nın en önemli üç ticari ortağı ise Almanya (41,9 milyar dolar), Hollanda (28,6 milyar dolar) ve İtalya (20,2 milyar dolar). Dahası Rusya, AB’nin eski üyeleri tarafından -yeni üyelerden farklı olarak- güvenlik alanında da önemli bir tampon bölge ve başta Orta Doğu olmak üzere uluslararası arenada etkin rol oynayan bir güç olarak algılanıyor. Kaldı ki, gittikçe güçlenen Çin karşısında da Rusya’nın önemi artıyor” ifadesini kullandı.. (Devam edecek-AB zirvesinde Rusya çatlağı)

***

Yazar hakkında