Kıbrıs Türktür Cemiyeti!

ANKARA – UHA HABER / Türk Tarihi ve kültürü üzerine bugüne kadar birçok önemli araştırmaları bulunan, Türk Tarih Kurumu Haberleşme Üyesi Doç. Dr. Mehmet BALYEMEZ, Kıbrıs Türktür Cemiyeti’nin (KTC); kuruluşu, faaliyetleri ve kapatılma sürecinin Kıbrıs’taki gelişmelerin ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Kıbrıs politikası ile doğrudan bağlantılı olduğuna dikkat çekti.

TÜRKUAZ Uluslararası Haber Ajansı (TÜHA)‘dan Ataner YÜCE’ye konuyla ilgili açıklamalarda bulunan Doç. Dr. Mehmet BALYEMEZ, Osmanlı Devleti’nin, 1571 yılında fethettiği Kıbrıs’ı 4 Haziran 1878 tarihinde İngiltere’ye “geçici” olmak kaydıyla devrettiğinin altını çizdi.

Doç. Dr. BALYEMEZ,  İngiltere’nin, Osmanlı Devleti’nin Almanya safında Birinci Dünya Savaşı’na katılmasını bahane etmiş ve 5 Kasım 1914 tarihinde bu antlaşmayı iptal ederek adayı ilhak ettiğini belirterek, İngiltere’nin adadaki yönetimine yönelik en büyük tehditin Rumların, Kıbrıs’ın Yunanistan ile siyasi birleşmesinin kavramsal ifadesi olan enosis olduğunu ifade etti.

“İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra yürürlüğe giren Birleşmiş Milletler Sözleşmesi’ndeki sömürgelerin tasfiye edilmesi ve sömürge toplumlarına kendi geleceklerini belirlemesi hakkının verilmesine dair hüküm ile Rum Ortodoks Kilisesi Başpikoposluğuna seçilen Makarios’un enosis amaçlı dinamik politikaları Kıbrıs’taki İngiliz yönetimini daha da zorlaştırmıştır” diyen Doç. Dr. Mehmet BALYEMEZ, şunları söyledi:

“Kıbrıs Türkleri bu gelişmeler sonrasında örgütlerini birleştirerek daha organize olmaya başlamış ve Türk hükümetlerinin ilgisini çekmeye çalışmışlardır. Ancak İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra kurulan ve 14 Mayıs 1950 tarihinde yapılan seçimlerden zaferle çıkan Demokrat Parti, enosis girişimlerinin ivme kazandığı 1950’li yılların başında Kıbrıs’taki gelişmeler karşısında aktif bir siyaset izlememiş, Yunanistan ile kurulan iyi ilişkilerin devam etmesini önemsemiştir. Yunan Hükümeti ise başlangıçta Türkiye ile kurulan ilişkilerin bozulmamasına dikkat etmişse de 1952 yılında NATO’ya üye olduktan sonra bu tutumundan vazgeçmiş, taraf olduğu 28 Şubat 1953’teki Ankara Antlaşması ve 9 Ağustos 1954’teki Bled Antlaşması’na rağmen enosisi desteklemek amacıyla 16 Ağustos 1954 tarihinde Kıbrıs’a kendi geleceğini belirleme hakkının tanınması isteğiyle Birleşmiş Milletler (BM)’e başvurmuştur.

Kıbrıs Türktür Cemiyeti’nin kurulduğu 1954 yılında Türkiye, Yunanistan ve İngiltere’de adanın geleceğini etkileyecek önemli gelişmeler yaşanmıştır. Yunanistan’da hükümet ve siyasi partiler Kıbrıs konusunu milli bir dava olarak kabul etmiş ve sorunu uluslararası alana taşımıştır. Türkiye ise 1954 yılına kadar mesafeli durmayı tercih ettiği Kıbrıs sorununu gündemine almaya başlamış, İngiltere ise Kıbrıs’taki varlığını devam ettirecek yeni politikaları yürürlüğe sokmuştur”.

Doç. Dr. BALYEMEZ, Türkiye’deki dernek ve örgütlerin, 1954 yılı başından itibaren Kıbrıs konusunda etkili olmaya başladıklarına dikkat çekerek, Türkiye Milli Gençlik Komitesi’nin 5 Mart 1954 tarihinde düzenlediği “Kıbrıs ve Türkiye” başlıklı toplantıda, Kıbrıs Türktür Cemiyeti kurucu kadrosunda yer alacak olan Hikmet BİL ve Nevzat KARAGİL’in de içinde bulunduğu konuşmacıların hararetli ifadelerle Kıbrıs’ın Türk olduğunu savunduklarını dile getirdi.

İstanbul Üniversitesi Talebe Birliği’nin, 3 Nisan 1954 tarihinde Türkiye’yi ziyaret eden Kıbrıs Türk öğrenci kafilesi için düzenlediği etkinlikte Kıbrıs sorununun milli dava olarak benimsendiğinin ifade edildiğini açıklayan Doç. Dr. Mehmet BALYEMEZ, Türk Milli Talebe Federasyonu tarafından 21 Nisan 1954 tarihinde organize edilen Kıbrıs Günü’nde ise Kıbrıs’a bağlılık vurgusu öne çıkarılmıştır. Türkiye’de bu gelişmeler yaşanırken İngiltere Sömürgeler Bakan Yardımcısı Hopkinson, 28 Nisan 1954 tarihinde Yunanistan’ın Kıbrıs’ın geleceği konusunda görüşme talep ettiğini, ancak İngiliz Hükümetinin bu teklifi reddettiğini açıklayınca Yunan Hükümeti Kıbrıs sorununu BM gündemine taşıyacağını duyurmuştur. Yunan Hükümeti’nin bu girişimi Türkiye’de tepkiyle karşılanmış, Türkiye Milli Gençlik Teşkilatı’nın 9 Mayıs 1954 tarihindeki Genel Kurul toplantısında Kıbrıs Türkleri Komisyonu adı altında bir örgüt kurulmasına karar verilmiştir. Türkiye Milli Talebe Federasyonu ise Yunan Hükümetinin Kıbrıs sorunu konusunda proaktif bir politika izlediği 1954 yılı temmuz ayında Kıbrıs Komitesi’ni kurmuş, miting ve gösterilerle kamuoyunu etkilemeye başlamıştır” dedi.

Kıbrıs Sorununun 1954 yılı Ağustos ayında yeni bir sürece evrildiğinin altını çizen Doç. Dr. BALYEMEZ, Yunan Hükümetinin Kıbrıs’ın geleceğinin belirlenmesi amacıyla BM’ye yaptığı müracaatın hem Türkiye hem de İngiltere’nin yeni politikaları hayata geçirmesine sebep olduğunu ve Kıbrıs Türk Kurumlar Federasyonu Başkanı Faiz KAYMAK başkanlığındaki heyetin, İngiliz diplomatlarının da yardımı ile BM’nin söz konusu başvuruyu Genel Kurul gündemine almaması amacıyla ABD’de de lobi faaliyetlerinde bulunduğunu aktardı.

[Dış politikanın cesur devlet adamı: Fatin Rüştü Zorlu]

Doç. Dr. Mehmet BALYEMEZ, “Türkiye  ise Yunan Hükümeti’nin başvurusu karşısında hazırlıksız olduğunu fark etmiş ve BM’nin başvuruyu gündemine alması halinde izlenecek politikanın esaslarını belirlemek amacıyla Devlet Bakanı Fatin Rüştü ZORLU sorumluluğunda olmak üzere Dışişleri Bakanlığı bünyesinde Kıbrıs Komisyonu’nu kurmuştur” dedi.

Demokrat Parti Hükümeti’nin Kıbrıs sorunu konusundaki ilk girişimlerini yaptığı bu dönemde Türkiye Milli Türk Talebe Federasyonu’nun 24 Ağustos 1954 tarihinde Kıbrıs Türktür Komitesi’ni kurduğuna dikkat çeken Doç. Dr. BALYEMEZ, Kıbrıs sorunu ile ilgili gelişmeleri takip etmek, basın ve gençlik arasında iş birliği sağlamak amacıyla kurulan Kıbrıs Türktür Komitesi yönetimine Nevzat KARAGİL ve Orhan BİRGİT’in seçildiğini ifade etti.

[Dönemin Başbakan Adnan MENDERES]

Doç. Dr. Mehmet BALYEMEZ, Başbakan Adnan MENDERES’in, Kıbrıs Türktür Komitesi yönetimi ile yaptığı görüşmede örgüte maddi ve manevi destek vereceğini söylediğini anlattı.

Kıbrıs Türktür Komitesi’nin, 30 Ağustos 1954 tarihinde yaptığı toplantıdan sonra yayımladığı bültende hedeflerini aşağıdaki şekilde belirlendi:

• Kıbrıs Meselesi üzerinde Türk tezinin etraflı ve esaslı noktalara dayanarak belirtecek bir muhtıra yayımlanmasını ve bunu Birleşmiş Milletlere, Hükümete, memleketin aydınlarına göndererek Yunan emperyalistlerinin nasıl bir hedefle Türkler aleyhine bu davayı yürütmüş ve körüklemiş olduğunu ispata çalışmak.
• Kıbrıs heyetinin İstanbul’a gelmesinden faydalanarak Kıbrıs konusunda akademik bir toplantı
• Komitenin uzun vadeli çalışmasının sistemli bir planla yürütecek mali imkanların temini amacıyla Türkiye Milli Talebe Federasyonu aracılığıyla bankalar, kurumlar ve cemiyetler nezdinde teşebbüse girişmek ve ayrıca gazetelerde teberrü listeleri yayımlamak.

Türk Tarih Kurumu Haberleşme Üyesi Doç. Dr. BALYEMEZ, şöyle devam etti:

“Kıbrıs Türktür Komitesi 1 Eylül 1954 tarihinde; Kadınlar Birliği, Türkiye Milli Genlik Teşkilatı, Milli Tesanüt Birliği, Türkiye Milli Talebe Federasyonu, Devrim Ocakları, basın, siyasi parti ve işçi kuruluşları, fikir ve yardımlaşma dernek temsilcilerinin de katıldığı Genel İdare Kurulu toplantısında merkezi Ankara’da olan Türk Kıbrıs İçin Anavatan Komitesi ile birleşme kararı almıştır. Kıbrıs Türktür Komitesi, 1954 yılı eylül ayı başlarında resmi temaslarda bulunmak amacıyla Türkiye’ye gelen Kıbrıs Türk Kurumlar Federasyonu Başkanı Faiz KAYMAK ve Türkiye Milli Talebe Federasyonu temsilcileriyle yaptığı görüşmeden sonra yayımlandığı muhtırada, İngiltere’nin Kıbrıs’ta yürürlüğe sokmayı planladığı muhtariyet önerisinin ancak aşağıdaki hususların yürürlüğe girmesiyle kabul edilebileceğini duyurmuştur:

1. Evkaf idaresi, kayıtsız ve şartsız Türk cemaatine devredilecektir.
2. Türk ortaokul ve liselerinin idaresi ve tedrisatı, Türk cemaatinin seçeceği komisyonlar tarafından idare edilecektir.
3. Adanın bilumum mevzuatında ve bilhassa Belediye Kanunlarında Türk hukuk ve menfaatlerini teminat altına alan hükümler ilan edilecektir.
4. Kamu kurum ve kuruluşlarında bundan böyle nüfus oranında memur tayini yapılacaktır.
5. Adanın her kaza merkezinde, eskiden olduğu gibi, kaza mahkemesi hakimlerinden asgari biri Türk olacaktır.” (devam edecek)

KAYNAKÇA

AGÜN, Hüseyin, Demokrat Parti İktidarının Kıbrıs Politikası (1950-1960), Demokratlar Kulübü Yayınları, No:13, Ankara 1997.

AKIN, Fatih, Türkiye’de Azınlık Politikaları ve 6-7 Eylül Olayları, Kum Saati Yayınları, 1.Baskı, İstanbul 2006. ALASYA, Halil Fikret, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Tarihi, TKAE Yayınları, Ankara 1987.

AN, Ahmet, Kıbrıs Nereye Gidiyor?, Everest Yayınları, Melisa Matbaacılık, 1.Baskı, İstanbul 2002.

ARMAOĞLU, Fahir H., Kıbrıs Meselesi 1954-1959 Türk Hükümeti ve Kamuoyunun Davranışları, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, No:156-138, Ankara 1963.

AYKOÇ, Emre, YAMAK, Sanem, SÖYLEMEZ, Suat, “Siyasal Katılım Açısından Türkiye’de Kıbrıs Dernekleri: 1950-1960”, 6.Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi Bildirileri 24-26 Ekim 2007, Doğu Akdeniz Üniversitesi Yayınları, KKTC

BAĞCI, Hüseyin, Türk Dış Politikasında 1950’li Yıllar, ODTÜ Yayıncılık, Özkan Matbaacılık, 3. Baskı, Ankara 2007.

BALYEMEZ, Mehmet, İngiliz Yönetimi Döneminde Kıbrıs Türklerinin Siyasi Örgütlenmeleri, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2021.

_______________, “İngiliz Yönetimi Döneminde Kıbrıs’ta Çıkarılan İkinci Rum İsyanı”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C XXXVII, Sayı 103, Mayıs 2021.

Bİl, Hikmet, Kıbrıs Olayı ve İçyüzü, İtimat Kitapevi, 2.Baskı, İstanbul 1976.

BİRGİT, Orhan, Evvel Zaman İçinde, Doğan Kitapçılık, Altan Matbaacılık, 1.Baskı, İstanbul 2005.

               , “Kıbrıs Türktür Cemiyeti Nasıl Kuruldu?”, AKİS, Sene:2, C 6, S 92, 11 Şubat 1956.

Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, Fon: 30-1-0-0, Kutu: 13, Gömlek: 847, Ahmet Emin Yalman’ın Kıbrıs Komitesinin Başbakan ile Görüşme İsteği ile İlgili Telgraf.

________________________________________________, Fon: 30-1-0-0, Kutu: 19, Gömlek: 105, Kıbrıs Türktür Cemiyeti Bandırma Şubelerinden Başbakan Adnan Menderes’e Gönderilen Teşekkür Telgrafı.

________________________________________________, Fon: 30-1-0-0, Kutu: 37, Gömlek: 226, 6/7 Eylül Olaylarında Tutuklanan Türkiye Milli Talebe Federasyonu ve Kıbrıs Türktür Cemiyeti Üyelerinin Serbest Bırakılması.

DEMİRER, Mehmet Arif, Fatin Rüştü Zorlu Gerçeği, Profil Yayıncılık, 1.Baskı, İstanbul 2009.

                           , 6 Eylül 1955 Yassıada 6/7 Eylül Davası, Bağlam Yayınları, 1.Baskı, İstanbul 1995.

DOSDOĞRU, M. Hulusi, 6/7 Eylül Olayları, Bağlam Yayınları, Bayrak Yayıncılık, I.Baskı, Ankara 1993. ESENBEL, Melih, Kıbrıs-1 Ayağa Kalkan Adam 1954-1959, Bilgi Yayınevi, 1.Baskı, Ankara 1993.

FERSOY, Orhan Cemal, Devlet ve Hizmet Adamı Fatin Rüştü Zorlu, Hun Yayınları, Arpaz Matbaacılık, İstanbul 1979.

Foreign and Colonial Office (FCO), 141/3218 Political Situation in Cyprus- Report to the Secratery of State.

                                          , 141/3219 Political Reports to Secretary of State.

GÖKÇAL, Olgun, 6/7 Eylül Olayları ve Türk Basını, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2006.

GÜRCAN, Gürhan, 6/7 Eylül 1955 Olayları, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2006.

GÜNVER, Semih, Fatin Rüştü Zorlu’nun Öyküsü, Bilgi Yayınevi, 1.Baskı, Ankara 1985.

GÜRSES, Umut, Kıbrıs Türktür Cemiyeti ve Faaliyetleri, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2014.

GÜVEN, Dilek, Cumhuriyet Dönemi Azınlık Politikaları Bağlamında 6-7 Eylül Olayları, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1.Baskı, İstanbul 2005.

KARAKÖSE, Selda, Celal Bayar Dönemi Türk Hükümetleri’nin Kıbrıs Politikaları (1950-1960), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Bilim Dalı, Ankara 2004.

KESER, Ulvi, Dünden Bugüne Kıbrıs (1913-2013), Berikan Yayınevi, Ankara 2013.

Milli Arşiv ve Araştırma Dairesi (MAAD)/ KKTC, KATAK Dosyası.

                                               , Kıbrıs Milli Türk Birliği Dosyası.

                                               , Kıbrıs Türk Kurumlar Federasyonu Dosyası.

                                               , Kıbrıs Milli Türk Halk Partisi Dosyası.

NASKALİ, Emine Gürsoy, Yassıada Zabıtları-II, 6/7 Eylül Olayları Davası, Kitabevi, İstanbul 2007.

SARIKOYUNCU, Esra, “Demokrat Parti Döneminde Türkiye’nin Kıbrıs Politikası (1950- 1960)”, Gazi Akademik Bakış Dergisi, C 6, S 11, Kış 2012.

T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre 9, İçtima 4, Cilt 28, 48. İnikat, 23 Şubat 1954.

                             , Devre 10, İçtima 1, Cilt 2, 1. İnikat, 1 Kasım 1954.

                             , Devre 10, İçtima 1, Cilt 7, 80. İnikat, 12 Eylül 1955.

                             , Devre 10, İçtima 2, Cilt 8, 15. İnikat, 16 Aralık 1955.

                             , Devre 10, İçtima 2, Cilt 8, 19. İnikat, 26 Aralık 1955.

TORUN, Şükrü, Türkiye, İngiltere ve Yunanistan Arasında Kıbrıs’ın Politik Durumu, İstanbul 1956. TUNCER, Hüner, Kıbrıs Sarmalı, Ümit Yayıncılık, Ankara 2005.

YALMAN, Ahmed Emin, Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim (1945-1970), C V, Rey Yayınları, İstanbul 1970.

6-7 Eylül Olayları Fotoğraflar-Belgeler Fahri Çoker Arşivi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2.Baskı, İstanbul 2005.

02/08/2022 tarihinde https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/kibris-turktur-cemiyeti/?pdf=5355 adresinden erişilmiştir

HABER : Ataner YÜCE

[UHA Haber Ajansı, 29 Ağustos 2022]