Batı Pasifik’te ABD-Fransa Rekabeti

Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (ANKASAM) Asya-Pasifik Uzmanı Dr. Cenk Tamer, Batı Pasifik’teki küresel rekabet, yalnızca Çin ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) arasındaki çekişmeyle sınırlı olmadığını ve diğer aktörlerin yanı sıra Fransa’nın, bölge politikalarında hem ABD’yle hem de Çin’le rekabet ettiğini açıkladı.

Dr. Cenk Tamer, (ANKASAM) için kaleme aldığı ‘Batı Pasifik’te ABD-Fransa Rekabeti‘ başlıklı yazısını  Uluslararası Haber Ajansı (UHA)‘dan Ataner YÜCE’ye değerlendir.

Dr. Cenk Tamer, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un 23 Temmuz 2023 tarihinden itibaren Papua Yeni Gine, Vanuatu ve Yeni Kaledonya’ya düzenlediği gezinin, Paris’in bölgedeki çıkarlarını koruma ve ilerletme amacını taşıdığını hatırlatarak, Fransa’nın, özellikle ABD ve Çin arasındaki rekabetin kızıştığı bu bölgede kendi sesini duyurmaya çalıştığını belirtti.

Her şeyden önce Fransa’nın, Batı Pasifik’in özgür ve açık kalması için kendisi gibi düşünen Batılı ülkelerle işbirliği yaptığını ifade eden Dr. Tamer, şunları söyledi:

“Hızla değişen konjonktür gereği Fransa, ABD’nin bölgedeki askeri nüfuz operasyonlarına, tatbikatlarına, seyri sefer özgürlüğü için yaptığı devriyelere daha fazla katılmaktadır. Fransız birliklerinin bölgede ABD-Avustralya liderliğindeki büyük askeri tatbikatlara katılmasıyla Macron’un Pasifik gezisi eş zamana rastlanmaktadır. Yine ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’ın Pasifik Ada devletlerinden Tonga’daki büyükelçilik açılışına katılımı ve ABD’nin yakın zamanda Papua Yeni Gine’yle savunma işbirliği anlaşması imzalaması gibi gelişmeler, Fransa’nın bölgeye olan ilgisi artırmıştır”.

ABD’nin, Batı Pasifik’teki varlığını artırırken; Paris’in özellikle Washington’la süregelen rekabette geride kalmamak adına siyasi, ekonomik ve askeri nüfuzunu yükseltmeye çalıştığına dikkat çeken  Dr. Cenk Tamer, bu noktada dikkat çeken hususun ise hem Fransa hem de ABD’nin bölgede bir “Çin tehdidi” olduğunu ileri sürmeleri ve böylece bölgesel nüfuzlarını meşrulaştırmaları olduğunu dile getirdi.

Dr. Tamer,” Macron, Vanuatu ziyareti esnasında yaptığı açıklamada, Pasifik’teki “yeni emperyalizme” karşı uyarıda bulunmuş ve büyük güçlerin bölgedeki yağmacı davranışlarını kınamıştır. Bu bağlamda Fransız lider şu ifadeleri kullanmıştır:[1]

“Hint-Pasifik’te, özellikle Okyanusya’da yeni bir emperyalizm ortaya çıkıyor ve bu güç mantığı, en kırılgan ve en küçük devletlerin egemenliğini tehdit ediyor. Modern dünya, Hint-Pasifik’in egemenliğini ve bağımsızlığını sarsıyor. Bunun birinci sebebi büyük güçlerin yağmalayıcı tavırlarıdır” dedi.

Yukarıdaki sözlerden hareketle Macron’un uyarılarının Çin’den ziyade esas olarak Batılı rakip ülkeleri hedef aldığının söylenebileceğini ifade eden Dr. Cenk Tamer, “Çünkü Fransa, daha yakın zamanda Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’nün (NATO) Vilnius Zirvesi’nde, İttifakın Japonya’da ofis açma önerisine itiraz etmiş ve bu adımın bölgesel tansiyonu yükselteceğini vurgulamıştı. Fransa’nın itirazları nedeniyle NATO’nun Pasifik’teki güvenlik sorunlarına yoğunlaşması zaman alacaktır. ABD’nin hedefi; NATO ve bölgesel ortakları olan Japonya, Güney Kore, Avustralya ve Yeni Zelanda’yı özellikle Çin’le mücadeleye yönlendirmektir. Buna en büyük itiraz ise Fransa’dan gelmektedir” şeklinde konuştu.

“Washington’un Pasifik siyaseti saldırganlaşırken, bunun tehlikeli sonuçlarını Paris yakından görmektedir” diyen Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (ANKASAM) Asya-Pasifik Uzmanı Dr. Cenk Tamer, “Zira Fransız Polinezyası da dahil olmak üzere Batı Pasifik’te çok sayıda ada toprağına sahip olan Fransa, bölgedeki milyonlarca vatandaşını korumak için gerekirse ABD’nin bu tehlikeli adımlarına karşı koyma niyetindedir. Nitekim Fransa, bu topraklarını korumak için ada devletlerinde 7 bin askeri personel, 13 gemi ve 11 savaş uçağı bulundurmaktadır. Ayrıca Fransa, Batı Pasifik’te 7 askeri üsse sahip” olduğunun altını çizdi.[2]

Dr. Tamer, Fransa’nın, buradaki artan askeri varlığını “Çin etkisine” karşı koyma niyetiyle açıkladığını belirterek, bu bağlamda kendisi gibi düşünen, genellikle Hindistan ve Avustralya’yla yakın bağlar geliştirdiğini açıkladı.

Asya-Pasifik Uzmanı Dr. Cenk Tamer, “Son dönemde Avustralya’yı dışarıda tutacak olursak, bu aktörlerin ortak yanları; Batı Pasifik’in özgür ve açık kalması için barışçıl güvenlik hamlelerine sıcak bakmaları ve Çin’le gerginliği yükseltecek eylemlerden kaçınmalarıdır. Diğer taraftan Fransa’nın Avustralya’yla olan ilişkileri, yine ABD ve İngiltere’nin girişimleri sonucunda kurulan AUKUS nedeniyle darbe almıştır. Fransa’nın uzun vadeli stratejik hedefi, kendi çıkarlarını korumak, nüfuzunu ilerletmek ve güç gösterisi yaparak varlığından söz ettirmektir” dedi.

Batı Pasifik’teki rekabette Paris’in, Washington’un gerisinden geldiğini ve çoğunlukla onun yolunu takip ettiğini hatırlatan Dr. Tamer, Fransa’nın, bölgede ABD karşısındaki ilk büyük yenilgisini AUKUS’la aldığını ve daha sonra Hindistan ve Japonya gibi ortaklarla yeni işbirlikleri arayışına yöneldiğini açıkladı.

Dr. Cenk Tamer, Fransa, her ne kadar Batılı müttefikleriyle Pasifik’teki askeri tatbikatlara geniş katılım sağlamaya çalışsa da üçlü güvenlik diyalogları bağlamında sadece Hindistan ve Avustralya’yla çalışmaktadır. Nitekim Paris, bölgedeki müttefiklerinin genellikle Washington’la iş tutmasından rahatsızdır. Son dönemde Avustralya ve Japonya’nın ABD’yle kurmuş olduğu yakın işbirlikleri, Fransa’nın bölgesel çıkarlarını tehlikeye atmaktadır” şeklinde konuştu.

ABD’nin artan “Çin’le mücadele” söyleminin bölge devletleri nezdinde başarılı olduğunu ve deyimi yerindeyse bu aktörlerin, “Washington’un yörüngesinde” hareket etmeye başladıklarını ifade eden Dr. Tamer, “Macron’un Batı Pasifik gezisi de bu minvalde değerlendirilmelidir. Fransa, Pasifik ada devletlerine ABD’nin bir “alternatifi” olabileceğini göstermeye çalışmaktadır. Bu bağlamda Pasifik’in küçük ve kırılgan ada ülkeleri, Çin veyahut ABD’ye çok fazla bağımlı olmanın tehlikelerini de dikkate alarak Fransa’yla ilişkilerin geliştirilmesine sıcak bakmaktadırlar” dedi.

“Batı Pasifik’teki rekabetin nispeten büyük ve kalabalık ülkelerinden Solomon Adaları ve Papua Yeni Gine üzerine yoğunlaştığı söylenebilir” diyen Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (ANKASAM) Asya-Pasifik Uzmanı Dr. Cenk Tamer,  şunları söyledi:

“Örneğin en kalabalık Pasifik Adası ülkesi olan Papua Yeni Gine, geçtiğimiz aylarda ABD’yle imzaladığı güvenlik anlaşmasından sonra şimdi de Avustralya’yla bir güvenlik anlaşması üzerinde çalışmaktadır. Diğer taraftan Çin’in Solomon Adaları’yla olan güvenlik anlaşması geçtiğimiz 10 ay içerisinde en çok tartışılan konulardan biri olmuştur. ABD, artan Çin nüfuzuna karşı koymak için hem bölgesel aktörler hem Pasifik ada devletleriyle siyasi-askeri ortaklıklarını genişletmeye odaklanmıştır.

Ayrıca Washington, Pekin’in denizcilik faaliyetlerinden duyduğu endişe nedeniyle Pasifik adalarındaki güvenlik devriyelerini sıklaştırmıştır. Fransa, diplomatik olarak da ABD’nin Pasifik’teki adımlarını izlemektedir.  ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin’in 27 Temmuz 2023 Perşembe günü gerçekleşen Papua Yeni Gine ziyaretinden bir gün sonra Macron, söz konusu ada ülkesini ziyaret etmiştir. Genel itibariyle ABD ve onun bölgesel müttefikleri, Pasifik Adaları ülkelerini Çin’le güvenlik bağları kurmaktan caydırmaya çalışmaktadır. Fransa ise bu güç mücadelesinde kendisine yer bulmaya çalışmaktadır”.

[1] “France’s Macron Warns Against New ‘Imperialism’ in the Pacific”, Reuters, https://www.reuters.com/world/frances-macron-warns-against-new-imperialism-pacific-2023-07-27/, (Erişim Tarihi: 29.07.2023).

[2] “France: A Bridge between Europe and the Indo-Pacific?”, CSIS, https://www.csis.org/analysis/france-bridge-between-europe-and-indo-pacific,(Erişim Tarihi: 29.07.2023).