Analiz: Rusya-Ukrayna Savaşının Bir Yılı

PERSONEL VE SİVİL ZAYİAT DURUMU
Savaşın başladığı 28 Şubat 2022’den itibaren tarafların verdiği kayıpları ve takviyeleri doğru rakamlara dökerek analiz etmeyi iki tarafın savunma bakanlıkları yapabilir. Nitekim kayıplarla ilgili doğru rakamlar özellikle Rus cenahında açıklanmamaktadır. Batılı basın organlarıysa farklı rakamlar üzerinden yayımda bulunmaktadır. Örneğin İngiliz yayın kuruluşu BBC, Amerikalı kaynaklara dayanarak her iki tarafın Kasım 2022 itibarıyla 200 bin civarında asker kaybı olduğunu iddia etmiştir.

Aynı yayın kuruluşunun Şubat’ta yayımladığı haberdeyse Ukrayna Savunma Bakanlığına referans verilerek günde ortalama 824 Rus askerinin öldüğü ve toplam Rus kaybının (yaralılar hariç) 137 bin 780 olduğu iddia edilmiştir.

Bu rakamlar propaganda maksatlı olabileceği gibi Ukrayna ordusunun raporlarını da yansıtabilmektedir. Nitekim Ukrayna Savunma Bakanlığının 28 Şubat 2023’te sosyal medya üzerinden yayımlamış olduğu infografikte Rusların 149 bin 240 askerinin muharebe dışı bırakıldığı iddia edilmektedir. Ruslar ise yaptıkları iki açıklamayla asker zayiatını önce 5 bin 937, müteakiben 12 bin 538 şeklinde duyurmuştur.

Ancak yapılan en iyimser tahmin Rusların 100 binin üzerinde zayiat verdiğini ancak bu rakamın kötü durum senaryoları dikkate alınırsa 200 bin seviyesine yaklaştığını ortaya koymaktadır. Ukrayna cenahındaysa asker zayiatının 100 bin civarında olduğunu iddia etmek mümkündür. Asker zayiatı durumunu anlamlı kılmak adına benzer harekatlarla karşılaştırmak yerinde olacaktır. Bu kapsamda Irak’a Özgürlük Harekatı’nın ilk yılında ABD’nin asker kaybı 486 olmuştur. Böyle bir farklılığın nedenleri ele alındığında birçok dinamiğin bileşkesinin analiz
edilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda Irak Savaşı’nda hasımlar arasındaki askeri bağlamda nitelik dengesizliği, Irak’a sempati duyan ülkelerin çok az sayıda olması, hiçbir dış askeri desteğin olmaması ve demografik çeşitliliğin zafiyet oluşturması gibi hususlar ön plana çıkartılabilir. Ayrıca bu iki savaşta asker kaybında görülen sayısal farklılık toplumsal adanmışlığa ve savaşa devam azmine de bağlıdır.

Asker kaybının yanında sivil kaybın da ele alınması dikkate değerdir. BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliğine referans verilen Statista çalışmasında Ukrayna’nın sivil can kaybı sayısı 15 Ocak 2023 itibarıyla 488’i çocuk 8 bin 101 ve yaralı sivil sayısı ise 962’si çocuk 13 bin 479 olmuştur.

Komiserliğin 21 Şubat 2023 tarihli duyurusunda Rusya’nın Ukrayna’da işgal altındaki topraklar dışında sivil zayiatının 130’u yaralı ve 30’u ölü olmak üzere toplam 160 olduğu, Kırım ve Sivastopol’de ise 15’i yaralı ve 6’sı ölü olmak üzere 21 olduğu ifade edilmiştir. Ancak Donetsk ve Luhansk bölgelerine yönelik sağlıklı veriler mevcut değildir.

Bu rakamlar ABD’nin Irak müdahalesiyle karşılaştırıldığında –yine Statista’ya göre– 2003’te başlayan Irak işgalinin sadece ilk yılında 12 bin 152 sivil hayatını kaybetmiştir.

Bu rakamlara göre sivil kaybı bağlamında iki savaş arasında büyük bir nicelik farkı bulunmamaktadır. Ayrıca Irak Savaşı’nda sivil zayiatın müteakip yıllarda gayrinizami harbin öne çıkmasıyla dikkate değer bir artış gösterdiği anlaşılmaktadır. Benzeştirme yapılırsa savaşın uzaması halinde sivil can kayıplarında artışın kaçınılmaz olduğu ifade edilebilecektir.

Öte yandan Rusya’nın kullandığı kısa ve orta menzilli roket ve füzelerin meskun mahallerde can kaybını artırdığı dikkate alınırsa sivil can kaybının asli nedenine yönelik tespitte bulunulabilecektir. Nitekim sivil zayiat ekseriyetle Ukraynalılara aittir.

SİLAH, ARAÇ VE GEREÇ KAYIPLARI
Tarafların harp silah, araç ve gereçleri kaybının çok yüksek düzeyde olduğu bilinmesine rağmen bu bağlamda yeterli veri bulunmamaktadır. Rusya ve Ukrayna’nın silahlı insansız hava aracı (SİHA) ve “serseri” mühimmat (İran yapımı Şahid) kullanması, yaratıcı çözümlerle dronelara havan mermisi gibi klasik mühimmatın entegre edilmesi veya akıllı mühimmat kullanımı gibi faktörler asker zayiatının yanında tahrip edilmiş harp silah, araç ve gereçlerinin sayısını artırmıştır.

Ayrıca radar izi düşük olan bahse konu platform ve mühimmatın tespiti ve tahribinde yaşanan güçlüğün de dikkate alınması gerekmektedir. Diğer bir ifadeyle zırhlı araçlar, hava savunma sistemlerinin etki edemedikleri küçük ama akıllı sistemlerle tahrip edilebilmiştir.

Öte yandan her iki ordunun kara sistemlerinin modernize edilmemiş olması drone gibi hava platformlarının etkinliğini artırmış ve bu nedenle asker kaybı da üst düzeye çıkmıştır. Savaşın ilk yılında Rusya cenahında dikkat çeken husus savaşa sürdüğü silah, araç ve gerecin eski nesil olmasıdır.

Beka savaşı veren Ukrayna halkının yüksek miktarda sivil zayiata rağmen kamuoyu desteğinin Rus halkına göre yüksek düzeyde olduğu ve bu nedenle savaşın sonucuna etki edecek siyasi kararlılığın Ukrayna lehine olduğunu vurgulamak gerekmektedir.