Havza Su Yönetimi Kurumsal Yapısı Nasıl Olmalı ?

Bismillâhirrahmanirrahîm;

Su Yönetimindeki Kurullar Artıyor, Havzada DSİ Bölge Müdürlüğü merkezli bir kurumsal yapı gerekli.

UHA / İnternational News Agency

Dursun Yıldız

* İnş Müh. Su Politikaları Uzmanı (Msc.)

* Su Politikaları Derneği Başkanı

Su kaynaklarının etkin yönetimi ve verimli kullanımı amacıyla üst düzeyde koordinasyon ve iş birliği sağlayacak Ulusal Su Kurulunun Kurulmasına İlişkin Cumhurbaşkanlığı Karanamesi 29.11.2023 Tarihli ve 32384 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmişti. Bu kararnamede nehir havzalarında “Havza Su Kurulu” ,her ilde de il valisi başkanlığında  “İl Su Kurullarının” kurulacağı yer almıştı.

Ulusal Su Kurulunun ilk toplantısı 25 Aralık 2023 tarihinde DSİ Genel Müdürlüğünde gerçekleştirildi. Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, ilk toplantısı yapılan Ulusal Su Kuruluyla su arzına ilişkin plan, politika ve stratejilerin oluşturulacağını, su kaynaklarının sürdürülebilir yönetimine ilişkin politikaların belirleneceğini belirtti.

Ulusal Su Kurulu; Tarım ve Orman Bakanı başkanlığında, Tarım ve Orman Bakan Yardımcısı, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakan Yardımcısı, Dışişleri Bakan Yardımcısı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan Yardımcısı, Hazine ve Maliye Bakan Yardımcısı, İçişleri Bakan Yardımcısı, Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı, Milli Eğitim Bakan Yardımcısı, Sağlık Bakan Yardımcısı, Sanayi ve Teknoloji Bakan Yardımcısı, Ulaştırma ve Altyapı Bakan Yardımcısı ile Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanı, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Başkanı, Türkiye İstatistik Kurumu Başkanı, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Başkanı ve Türkiye Belediyeler Birliği Başkanından oluşacak. Bu kurulda 1 Bakan ve 11 bakan yardımcı ile Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanı ve TUBİTAK,TUİK,TOBB,TBB Başkanları yer aldı.

MEVCUT DİĞER KURULLAR VE HEYETLER DE  YÜRÜRLÜKTE

Türkiye’de su ile ilgili kurum ve kuruluşlar arasındaki  işbirliğini hem ulusal hem de bölgesel düzeyde güçlendirmek için su yönetimi heyetleri/kurulları oluşturulmuştur. Su Yönetimi Koordinasyon Kurulu daha önce 2012/7 sayılı Başbakanlık Genelgesi (20.03.2012 tarihli ve 28239 sayılı Resmi Gazete) ile kurulmuş olup, 2021/17 sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi (06.08.2012 tarihli ve 31560 sayılı Resmi Gazete) ile üye yapısı revize edilmiştir. Bunun haricinde Havza Yönetimi Merkez Kurulu, Havza Yönetim Heyetleri ile İl Su Yönetimi Koordinasyon Kurulları şeklinde üç farklı heyet ve kurul oluşturulmuştur.

Ulusal Su Kurulu yürürlüğe girerken  daha önce kurulmuş  olan  diğer kurullar ve heyetler de çalışmalarını sürdürmektedir.  Halen yürürlükte olan “Su Yönetimi Koordinasyon Kurulu bugüne kadar 8 toplantı yapmıştır.

SU YÖNETİMİ KOORDİNASYON KURULU

20 Mart 2012’de Resmi Gazete’de yayımlanan 2012/7 sayılı genelgeyle kurulan “Su Yönetimi Koordinasyon Kurulu”, 2021 yılındaki genelge ile yeniden teşekkül ettirildi.

Bu kurulda Tarım ve Orman Bakanının veya görevlendireceği bakan yardımcısının başkanlığında, Çevre ve Şehircilik, Dışişleri, Enerji ve Tabii Kaynaklar, İçişleri, Kültür ve Turizm, Sağlık, Sanayi ve Teknoloji, Ulaştırma ve Altyapı bakanlıklarının ilgili bakan yardımcıları veya görevlendirecekleri ilgili birimlerin genel müdürleri, Strateji ve Bütçe Başkanı veya görevlendireceği ilgili birimlerin genel müdürleri, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanı ve Tarım ve Orman Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürü, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürü, Tarım Reformu Genel Müdürü, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürü, Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürü, Bitkisel Üretim Genel Müdürü, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürü, Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürü ile Devlet Su İşleri Genel Müdürü, Orman Genel Müdürü, Meteoroloji Genel Müdürü, Türkiye Su Enstitüsü Başkanı, İLBANK AŞ Genel Müdürü ve Türkiye Belediyeler Birliği Genel Sekreteri yer alıyor. Bu kurulun yapısı Ulusal Su Kurulu yapısı ile benzerlik teşkil etmektedir.

HAVZA YÖNETİM MERKEZ KURULU, HAVZA YÖNETİM HEYETİ VE İL SU YÖNETİMİ KOORDİNASYON KURULU

Havza Yönetim Merkez Kurulu, Havza Yönetim Heyeti ve İl Su Yönetimi Koordinasyon Kurulu 2015 yılında Orman ve Su İşleri Bakanlığının Tebliği ile kurulmuş ve daha sonra Tarım ve Orman Bakanlığının 2019 yılında yayınladığı tebliğle  yapılarında bazı küçük düzenlemeler gerçekleştirilmiştir.

Bu kurullar 2015 yılından itibaren  çalışma esaslarına göre illerde yılda birkaç kez Vali veya Koordinatör Vali başkanlığında toplantılar gerçekleştirmiştir.

HAVZA SU KURULLARI VE İL SU KURULLARININ DA KURULMASI BEKLENİYOR

29.11.2023 Tarihli Ve 32384 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde  nehir havzalarında Havza Su Kurulu ,her ilde de il valisi başkanlığında  İl Su Kurullarının kurulacağı da yer almıştı.

KURULLAR VE SU YÖNETİMİ KURUMLARI İLİŞKİSİ  ZAYIF

Ulusal Su Kurulu ve Su Yönetimi Koordinasyon kurulunun yapısının  ve görevlerinin benzerlik taşıdığı ve  bu durumun yetki görev karmaşasına neden olacağı görülmektedir. Ayrıca Havza Yönetim Merkez Kurulu, Havza Yönetim Heyeti ve İl Su Yönetimi Koordinasyon Kurulları yürürlükte iken Havza Su Kurulu ve İl Su Kurulunun  teşkili bu yetki karmaşasının artmasına neden olacaktır.

Nehir havzası ve il ölçeğinde kurulmuş olan  mevcut heyetlerin  ve/veya  yeni  oluşturulacak kurulların  su yönetimini etkin bir şekilde gerçekleştirebilmesinin önünde birçok zorluk olduğu/olacağı görülmektedir. 2019 yılında yayınlanan Ulusal Su Raporu 2019-2023 ‘de “ suyun bütünsel yönetilmesini, planlamasını ve uygulamaların koordinasyonunu sağlayacak havza sınırları ile örtüşen güçlü bir idari yapı oluşturulması” önerilmiştir.

Mevcut veya önerilecek yeni  kurullar merkezi ,havza ve il  ölçeklerinde koordinasyon işlevi görebilir ve farklı bakanlıklar ve kurumlar arasındaki  anlaşmazlıkları çözebilirler Ancak   su yönetimindeki çok başlı ,çok parçalı yapıyı ortadan kaldırıp uygulamada havza ölçeğinde etkin bir su hizmetleri yönetimini başarabilmeleri güç görünmektedir.

Bunun   için öncelikle  su yönetiminde görevli olan DSİ Genel Müdürlüğü ve Su Yönetimi Genel Müdürlüğü gibi kurumların yetki ve görev çakışmalarının önlenmesi şarttır. Bunun yanısıra oluşturulan kurullar arasında dikey hiyerarşinin etkin bir şekilde sağlanması  ve  havza ve il ölçeğinde  kurumlar arasındaki yetki ve sorumluluk alanı çatışmalarının  önlenmesi gerekecektir.

Ayrıca özellikle havza ölçeğindeki uygulamalarda bu düzenlemelerin su yönetiminde bir karmaşaya ve hizmet aksamasına  neden olmadan gerçekleştirilmesi de önem taşımaktadır.

Bu kurullar havza ölçeğinde paydaşlar arasında katılımcı su yönetimi anlayışının oluşmasına katkıda bulunabilir. Ancak havza ölçeğinde su kaynaklarının etüd ve planlanması, su tahsisleri, su temini ve su kaynaklarının geliştirilmesi için projelendirme, inşaat, işletme ve denetim faaliyetleri, atıksu arıtımı , kirlilik kontrolü, baraj ve gölet işletmeleri, göllerin ve sulak alanların korunması ve rehabilitasyonu, yeraltısularının tahsisi ve denetimi,  havza koruma, sektörel tahsis, taşkın koruma ve kuraklık eylem planlarının uygulanması, İl afet risk yönetim planlarındaki eksikliklerin tamamlanması, nehir yatakları ıslahı, gibi havza içinde birbiri ile ilişkili birçok  görevin doğrudan yapılması veya ilgili kurumlara yaptırılması ,koordinasyonu gibi birçok konu  havza ölçeğinde örgütlü ve alanında deneyimli bir kurumun görev ,yetki ve sorumluluğunda olmalıdır.

Sonuç olarak ulusal su planında da önerildiği gibi havza ölçeğinde suyun bütünsel yönetilmesini, planlamasını ve bu alandaki uygulamaların koordinasyonunu sağlayacak havza sınırları ile örtüşen güçlü bir idari yapı oluşturulmasına ihtiyaç vardır. (devam edecek-SU YASASI TASLAĞI YENİDEN DÜZENLENMELİ)