Ukrayna’dan Mektup Var!

Ukrayna ve Rusya, tahıl ürünlerinin Karadeniz üzerinden dünya pazarlarına taşınmasına olanak sağlayan anlaşmaya imza attı. Türkiye ve Birleşmiş Milletler (BM) arabuluculuğunda İstanbul’da Cuma günü tören düzenlendi.

Ukrayna limanlarına yönelik Rusya ablukası ve ülkedeki işgal, tahılın dünya pazarlarına tedarik edilememesini ve gıda fiyatlarının dünya genelinde artmasını getirmişti.

Anlaşmayla birlikte bu sorunun hafifletilmesi için bir adım atıldığı düşünülüyor.

Ukrayna’da ne kadar tahıl var?

Ülkede yaklaşık 20 milyon ton tahıl, ihraç edilemeden bekliyor.

Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy, bu miktarın gelecek yıl 75 milyon tonu bulabileceğini söyledi.

Savaş nedeniyle bu yıl hasadın daha verimsiz geçmesi de mümkün.

Chatham House adlı düşünce kuruluşuna göre Ukrayna’nın normalde ürettiği 86 milyon ton tahılın yüzde 30’unun bu yıl üretilmemesi bekleniyor.

Tahıl sorunu diğer ülkeleri nasıl etkiliyor?

Ukrayna, dünyanın dördüncü büyük tahıl ihracatçısı. Ayçiçek yağının yüzde 42’si, mısırın yüzde 16’sı, buğdayın yüzde 9’u Ukrayna tarafından üretiliyor.

Dünyanın en büyük buğday ihracatçısı Rusya’nın da ihracatında düşme yaşanıyor.

Batı’nın Rusya’ya yönelik ambargosu tarımı hedeflemedi ancak Kremlin, dolaylı fiyat artışlarıyla ihracatın etkilendiğini belirtiyor.

Ukrayna ve Rusya, Afrika’nın buğday ihtiyacının yüzde 40’ını sağlıyor. Afrika Kalkınma Bankası’na göre, savaş nedeniyle Afrika’da 30 milyon ton gıda açığı ortaya çıktı. Bu, gıda fiyatlarında kıtada yüzde 40 artışa neden oldu.

Örneğin Nijerya’da makarna ve ekmek fiyatları yüzde 50’lere kadar arttı.

Yemen, Ukrayna’dan yılda bir milyon tona kadar buğday ithal ediyordu. BM’ye göre tedarikteki düşüş nedeniyle un fiyatları yüzde 42, ekmek fiyatları yüzde 25 arttı.

Suriye’de de ekmek fiyatları iki katına çıktı.

Anlaşma haberinin gelmesiyle küresel buğday fiyatlarında düşüş sinyalleri geldi.

Ancak Ukrayna tahılı bir an önce taşınmazsa, Ortadoğu ve Afrika’daki birçok ülkede ciddi gıda sorunları yaşanabilir.

Anlaşma sonucu abluka nasıl kalkacak?

Gıda koridorunun oluşturulmasıyla birlikte Ukrayna, tamamen kendi denetiminde olan Odessa, Pivdennyi ve Chornomorsk limanlarından ihracata başlayabilecek.

Anlaşmaya göre gıda yüklü kargo gemiler, kılavuz gemiler aracılığıyla mayınlı limanlardan Karadeniz’e ulaşacak ve önceden belirlenen rotalardan dünya pazarlarına taşınacak.

Bu süreçte, Rusya’nın ateşkes uygulayacağı ve gemilerin güvenliğini tehlikeye atmayacağı basına yansıyan haberlerde yer almıştı.

Savaştan önce ihracat nasıl yapılıyordu?

Savaştan önce Ukrayna ihracatını yüzde 90 oranında deniz yoluyla yapıyordu.

Limanların kısıtlanmasıyla kara yolu tercih edildi, tırlar ve trenler kullanıldı.

Avrupa Birliği, hem Baltık Denizi hem de Romanya’daki Constanta limanı aracılığıyla Ukrayna’nın ihracatına destek olmaya çalıştı.

Ancak Ukrayna’nın tren vagonlarının Avrupa’ya göre daha geniş olması, ciddi bir engel haline geldi. Bu durum, sınırda tahılın Ukrayna vagonlarından Avrupa tipi vagonlara aktarılmasını gerektirdi.

Bu nedenle tahılın sınırı geçerek Avrupa’ya ve Baltık limanlarına ulaşması üç haftalık süreyi buldu.

Ayda yalnızca 1,5 milyon ton tahıl sevk edildiği açıklandı.

Savaştan önce ise ayda 7 milyon ton tahıl, Ukrayna tarafından dünya pazarlarına sunuluyordu.

***

Odessa limanı, tahıl koridoru anlaşmasından saatler sonra ‘füzelerle vuruldu’

İstanbul’da Ukrayna ile Rusya arasında varılan ‘tahıl koridoru’ anlaşmasından bir gün sonra, Ukrayna’nın önemli liman kentlerinden Odessa patlamalarla sarsıldı.

Ukrayna ordusunun açıklamasına göre Cumartesi sabah erken saatlerde Odessa iki füzeyle vuruldu.

Ukrayna Hava Kuvvetleri, Rusya’yı saldırıdan sorumlu tutarak, limandaki ambarların kasıtlı olarak hedef alındığını söyledi.

Ordu yetkililerinden Natalya Humenyuk, “Limanın altyapısında ciddi bir hasar yok. Oldukça pahalı füzeler kullanılmış, bunlar çok sık olarak kullanılmıyor. İsabet güçleri çok yüksek. Dolayısıyla bilerek limana ateşlenmişler” dedi.

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy Rusya’yı “barbarlık”la suçladı ve saldırının Rusya’nın anlaşmaya bağlı kalmayacağının bir göstergesi olduğunu söyledi.

Kiev’den saldırıya rağmen tahıl ihracatı için hazırlıkların devam ettiği açıklaması gelirken, Moskova saldırı ile ilgili açıklama yapmadı.

Cuma günü varılan anlaşmada, Rusya, tahıl ihracatında kullanılacak limanları hedef almamayı taahhüt etmişti.

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres, Odessa limanındaki saldırıyı kınadı.

AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, saldırının, Rusya’nın uluslararası hukuku “tamamen yok saydığını” gösterdiğini söyledi.

Borrell, “Istanbul anlaşmasından bir gün sonra tahıl ihracında kritik bir noktaya saldırmak kınanmalıdır” dedi ve AB’nin saldırıyı kınadığını kaydetti.

Ukrayna ordusu, isabet eden iki füzenin yanı sıra, iki füzenin hava savunma sistemleri tarafından düşürüldüğünü aktardı.

Bölgede milletvekillerinden Oleksiy Honcharenko, Telegram üzerinden paylaştığı mesajda, limanda saldırıdan sonra yangın çıktığını kaydetti.

Honcharenko, Rusya tarafını “aşağılıklar” olarak niteledi ve “Bir elleriyle anlaşma imzalayıp diğer elleriyle füze fırlatıyorlar” dedi.

Füzelerin can kaybına neden olup olmadığı ya da ne kadar maddi zarara neden olduğu henüz netleşmiş değil.

Ukrayna’nın Ankara Büyükelçisi Vasly Bodnar ise sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, “Rusya’nın BM ve Türkiye’ye verdiği taahhütlerin sorgulanması için 24 saat bile geçmedi. Rusya devletten çok terör devletidir” ifadelerini kullandı.

Milli Savunma Bakanı Akar: Saldırı bizi endişelendirdi

Millî Savunma Bakanı Hulusi Akar, saldırıyla ilgili yaptığı açıklamada, Ukrayna ve Rusya taraflarıyla görüştüklerini aktardı:

“Ukrayna Savunma Bakanı Oleksiy Reznikov ve Ukrayna Altyapı Bakanı Aleksandr Kubrakov ile telefonla görüştük. Oraya bir füze saldırısı olduğunu ifade ettiler. Füze saldırılarından birinin oradaki silolardan bir tanesine isabet ettiğini, diğerinin de siloya yakın bir bölgeye düştüğünü fakat orada önemli olan rıhtımların yükleme kapasitesinde ve kabiliyetinde herhangi bir olumsuzluk olmadığını, oradaki faaliyetlerin devam edebileceğini ifade ettiler.”

Akar, Rusya tarafının ise saldırıyı kabul etmediğini söyledi:

“Ruslar kesinlikle bu saldırıyla alakalarının olmadığını, konuyu çok yakından ve ayrıntılı bir şekilde incelediklerini bize belirttiler. Tahıl sevkiyatı ile ilgili dün yaptığımız anlaşmadan hemen sonra böyle bir hadisenin meydana gelmesi gerçekten bizi de endişelendirdi. Bundan biz de rahatsız olduk. Fakat biz orada dün yaptığımız anlaşma ile vardığımız mutabakattaki sorumluluklarımızı yerine getirmeye devam ediyoruz ve biz tarafların sükûnetle, sabırla burada sakin bir şeklide iş birliğine devam etmelerinden yana olduğumuzu da yine görüşmelerimizde dile getirdik.”

Tahıl koridoru anlaşması

Türkiye ve Birleşmiş Milletler (BM) arabuluculuğunda yapılan görüşmelerin ardından Ukrayna ve Rusya, tahıl ürünlerinin Karadeniz üzerinden dünya pazarlarına taşınmasına olanak sağlayan anlaşmaya imza attı.

Tahıl koridoru oluşturulmasına dönük çabaların ilk amacı, Odessa başta olmak üzere mayınlar nedeniyle Ukrayna limanlarında sıkışıp kalan tahıl ve diğer gıda ürünleriyle yüklü gemilerin dünya pazarlarına açılmasını sağlamaktı.

Bu kapsamda yaklaşık 80 adet geminin olduğu kaydediliyor. Bu gemilerin denize açılabilmelerini sağlayacak koridorun oluşması, silolarda alıcı bekleyen yaklaşık 25 milyon ton tahılın da dünya pazarlarına taşınması anlamına geleceği için önem kazanıyor.

Pazarlığın en önemli ayaklarından birisini, gemilerin sorunsuz şekilde mayınlı alanlardan çıkabilmesi ve Rusya’nın saldırılarına maruz kalmaması için Moskova’dan alınacak güvenlik garantileri oluşturdu.