Türkiye Yarı kurak bir  iklim kuşağında yer alan bir ülke

ANKARA – UHA HABER / Bugünkü söyleşimizde Su Politikaları Derneği Kurucu Üyesi ve Başkanı, Su Politikaları Uzmanı, Akademisyen, İnşaat Mühendisi Dursun Yıldız ile Türkiye’nin 2040 yılında su sıkıntısı çekecek ülkeler listesinde yer alması, günümüzde musluk suyunun rahatlıkla içilip içilemeyeceği, İçme suyu arıtma yöntemleri, Arıtılmış atık su kullanımı ve yağmur suyu hasadını konuştuk.

Dursun Yıldız, Su Politikaları Derneği Kurucu Üyesi ve Başkanı, Su Politikaları Uzmanı, Akademisyen, İnşaat Mühendisi. Yıldız 1958 yılında Samsun’da doğdu. İTÜ İnşaat Fakültesi’nden mezun olduktan sonra Devlet Su İşleri’nde çalışmaya başladı, kurumun çeşitli daire başkanlıklarında yöneticilik yaptı. Bu süre içinde Hollanda’da Uluslararası Hidrolik Enstitüsü’nde 1 yıl lisans sonrası, ABD’de ise 3 aylık uygulama eğitimleri aldı. Daha sonra Hacettepe Üniversitesi Hidropolitik ve Stratejik Araştırma ve Uygulama Merkezi’nde Su Politikaları alanında Yüksek Lisans çalışmasını tamamladı. Bu arada Ankara Üniversitesi ATAUM’da AB Uzmanlığı ve Uluslararası İlişkiler Uzmanlık diploma eğitimlerini de tamamladı. Yıldız DSİ’de çalıştığı süre boyunca üniversitelerde de ders verdi. Su ve Toprak Yönetimi, Su Güvenliği, Su Sorunları, Orta Asya Suları, Orta Doğu Suları, Su Savaşları gibi konularda 15 adet kitabı ve çok sayıda rapor ve uluslararası dergilerde yayınlanmış makalesi var. TEMA Bilim Kurulu üyesi olan Yıldız, Uluslararası Su Yönetimi ve Diplomasisi dergisinin editörlüğünü yapıyor ve İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü’nün Uluslararası Su Kaynakları Bölümü’nde Su Politikaları dersi veriyor.

Sayın Yıldız bugüne kadar sizinle yapmış olduğumuz haber ve röportajlarımızda Su Politikaları Uzmanı ve bir akademisyen olarak özellikle su konusundaki  önemli deneyim ve araştırmalarınızla ışık tutuyorsunuz, toplumumuzu bilgilendiriyorsunuz. Bugünkü söyleşimiz de yine suyla ilgili olacak.

UHA Haber : Sizce gerçekten Türkiye su zengini bir ülke mi? 2040 yılında su sıkıntısı çekecek ülkeler listesinde  görünüyor. Ne dersiniz ? 

Dursun Yıldız : Öncelikle şunu belirtmemiz lazım. Türkiye Yarı kurak bir  iklim kuşağında yer alan bir ülke ve su kaynakları ülke genelinde eşitsiz olarak dağılmış durumda .Yağışlarımızdaki değişkenlik katsayısı yüksek olan bir ülkeyiz. Ayrıca Nüfusumuz hızla artıyor ve ülke genelinde nüfus dağılımımız da homojen değil.  Büyük kentlere iç göçler yaşanıyor.ve İklim değişikliğinin etkisi altındayız. 

Dünyada kabul gören genel kriterlere göre su zengini bir ülke değiliz. Temiz su kaynakları kirlenen ve kişi başına düşen su miktarı azalan bir ülkeyiz. İklim değişikliği senaryoları 2040 yılında  özellikle güneydoğu, Akdeniz, Batı ege gibi bölgelerimizde su sorunları yaşanabileceğini ortaya koyuyor. 

Özetle Türkiye su kaynaklarını çok akılcı planlı ve verimli kullanması gereken bir ülke. Aksi taktirde gelecekte bölgesel olarak çok ciddi su sorunları yaşayabiliriz. 

İçme ve Kullanma suyu farklı mıdır ?  

Türkiye’de su temini ile ilgili kamu kurumları şebekeye verilen suyu içme ve kullanma suyu olarak temin ederler. Burada kullanma suyu olarak farklı bir standart yoktur . Türkiye’nin sularının yaklaşık yarısı yeraltı suyundan karşılanıyor. Yüzey suyundan karşılanan diğer yarısında da gerekli olduğunda arıtma tesislerinde arıtıldıktan sonra şebekeye veriliyor. Bu konuda gerek miktar gerek kalite olarak şimdilik bir sorunumuz yok. 

Günümüzde musluk suyu rahatlıkla içilebilir mi? Türkiye’de musluk suyu daha çok kullanma suyu olarak düşünülüyor. Burada bir risk var mı ? 

Ülkemizde şebekeye verilen sular musluklara gelmeden önce Yerel yönetimler ve devlet kurumları tarafından numuneler alınarak denetleniyor.  

Örneğin Ankara’da  şebekenin her gün  1200  farklı noktasından aralıklarla numune alınarak analizleri yapılıyor. Yine aynı şekilde Sağlık Bakanlığı İl Sağlık Müdürlüğü de 1300 noktadan 6 bin numune alarak sonuçları paylaşıyor. ”Diğer tüm kentlerimizde de öyle.

Yani şebeke suyu denetleniyor. Ama şehir selleri gibi olağanüstü durumlarda içme suyunun kalitesi dönemsel olarak bozulabiliyor. Bu durumda da gerekli bilgilendirmeler yapılıyor.

Ülkemizde Musluklardan akan su damak tadı olarak içme suyu için tercih edilmiyor olabilir. Ancak  sağlık açısından sürekli denetlendiğini ve  güvenilir olduğunu söyleyebilirim

İçme suyu arıtma yöntemleri neler, Dezenfeksiyon işleminde klorsuz alternatifler var mı ? 

Çeşitli arıtma teknolojileri var Kullanılacak olan arıtma teknolojileri arıtılmış suda bulunması istenen özelliklere bağlı olduğu kadar ham suyun özelliklerine de bağlı olarak belirleniyor. 

Dünyada Konvansiyonel su arıtma yöntemleri kimyasal ve mikrobiyolojik kirliliklerin giderilmesinde uzun zamandır kullanılıyor Bu sistemlerde, havalandırma, çökeltim, kimyasal arıtma, filtrasyon ve dezenfeksiyon (genellikle klorlama) işlemleri uygulanıyor. 

Türkiye’de de uygulanan içme ve kullanma suyu arıtma teknolojileri genellikle benzerdir; Son yıllarda, bunlara ön dezenfeksiyon amacıyla ozon, ileri arıtma amacıyla aktif karbon adsorpsiyonu, ters ozmos eklendi.

Konvansiyonel arıtma tesisleri genellikle yüzeysel su kaynaklarının arıtılmasında kullanılıyor, kaynak veya kuyu sularının kullanıldığı bölgelerde ise su sadece klorlama işlemini takiben şebekeye verilmektedir. 

KLORSUZ ÇÖZÜM konusuna gelirsek  

 Aslında su arıtma tesisinden çıktığında patojenlerden arınmış olarak çıkıyor. Ancak bu su evinizdeki lavaboya gelene kadar pek çok sorunlara karşılaşır. Apartman depoları kirliliği, boru sızıntısı, su tanklarının durumu, bina tesisatından kaynaklanan kirlilik gibi bir çok etmen size ulaşan suyun kalitesini düşürebilir. Bu nedenle klor en etkili ve yaygın bir şekilde  yaklaşık 100 yılı aşkın süredir  kullanılmaktadır. 

Toplumsal amaçlı içme-kullanma suyu dezenfeksiyonunda Klor ve kloramin gibi kimyasalların yanında Ozon ve Ultraviyole kullanma alternatifleri de var. Ancak KLORLAMA Halen mevcut alternatifleri arasında en güvenilir dezenfeksiyon yöntemi olarak kabul görüyor.  

Suyun ph değeri ne demek? Suyun tadının değişimi neyle ilgili? İçilebilir iyi bir suyu nasıl anlarız? 

Önce Ph ı tanımlayalım PH Bir maddenin asit veya alkali değerini anlamak için kullandığımız ölçüdür. PH 7 nötr olarak kabul edilir. Bunu üstü bazik altı asidik özellik olarak tanımlanır  Suyun sahip olduğu pH değeri tadını etkiler. Bu tadı etkileyen diğer minerller ise kalsiyum mağnezyum  bileşikleridir. Suyun sertliği sudaki kalsiyum karbonat miktarı arttıkça da daha fark edilir olur.Yumuşak suların PH ı düşük olur. 

 İçilebilir bir suyun  pH değeri 7,2’den başlayarak 8,5’a kadar olabilir.  

İyi bir suyun  PH değerinin 7-7.5 arasında olması; içinde yeteri miktarda kalsiyum (Ca) ve magnezyum (Mg) tuzlarının bulunması, tabii ki içme suyu standartlarındaki diğer kriterlere de uygun olması gerekir.  

[Grafik; 2012 – 2018 yılını kapsıyor]

Türkiye’de su en çok hangi sektörde kullanılıyor ? 

Ülkemizde suyun yüzde 74’ü tarımsal sulama için kullanılıyor. Türkiye’de 25 adet su havzası 30 adet de tarım havzası var. Maalesef hala o havzada mevcut suya göre tarımsal ürün üretimine geçemedik.  DSİ tarafından geliştirilen sulamaların yüzde 30 unda borulu modern sulama sistemleri kullanılıyor yüzde 70 inde açık kanallı sulama yapılıyor. 

Kişiler ve kurumlar kuraklık riskine karşı hangi hazırlıkları yapmalı ? 

Türkiye yarı kurak  iklim koşullarında bulunan bir ülke ,İklim değişikliği etkisi ile son dönemde bölgesel kuraklıklar da yaşadık. Uzmanlar bunların artacağını söylüyor. Türkiye’de Tarımsal kuraklığa karşı bir yönetim altyapısını 2012 yılında oluşturuldu. Bölgesel olarak ve iller ölçeğinde  çalışmalar yapılıyor. Ancak bu çalışmaların Su ve Tarım havzaları ölçeğinde taşınması lazım Su havzalarımızın yarısından fazlasında Kuraklık Yönetim Planları tamamlandı .Şimdi bunların havzalar ölçeğinde uygulama geçirilmesi lazım .Kuraklık önleminde önce krizi değil  riski yönetmemiz gerekiyor. Bu da kuraklık öncesinde hazırlık yapmamızı gerekli kılıyor. Kuraklık yönetiminde başarılı olabilmek için bu yönetimin su yönetimi ile koordinasyon içinde olması gerekli. Bu nedenle öncelikle gerek sulamada gerekse şebekelerdeki su kayıp ve kaçaklarını önlememiz lazım. 

Bunu da hazırlanan raporlara göre Havza ölçeğinde yapmamız gerekiyor.  

Sulamadaki kayıplar modern sulama sistemleri ile, kentlerdeki yüzde 45 oranını bulan kayıp ve kaçaklar da eski şebekelerin yenilenmesi ile büyük oranda önlenir. Bunlar Kamu kurumlarınca yapılması gerekenler .Bizler de bireyler olarak su kullanım alışkanlıklarımız gözden geçirmek durumundayız. Evlerimizdeki apartaları suyu daha verimli kullananlarla değiştirebiliriz. Yapılan bilimsel çalışmalar yeni aparatlar kullanıp su kullanım alışkanlıklarımız tekrar gözden geçirerek evsel su kullanımını yarı yarıya azaltabileceğimizi ortaya koyuyor. Bunları kamu kurumlarının teşviği ile yapabiliriz. Ve daha da önemlisi  doğal çevremizin ve su kaynaklarımızın kirletilmemesi için daha dikkatli olabiliriz.  

Arıtılmış atık su kullanımı ve yağmur suyu hasadı alternatif su kaynağı olur mu ?  

Arıtılmış suyun veya gri suyun bir çevrim içine alınarak tekrar kullanımı ve Yağmur hasadı, ilave su kaynağı yaratma konusunda oldukça önemli .Bu uygulamalar küçük ölçekli de olsa başladı. Bunların ülke çapında yaygınlaşması için ilgili kurumlar tarafından daha çok bilgilendirme yapılarak  teşvik edilmesi lazım.  

Yeni su yönetimi konsepti önce elimizdeki mevcut su kaynaklarını en verimli şekilde kullanmak arıtıp tekrar kullanmak, yağmur suyunu toplayıp kullanmak şekline dönüşmüş durumda  

Su kaynakları üzerinde artan baskıları dikkate alacak olursak bu yöntemleri yaygın bir şekilde uygulamaya mecburuz. Aksi taktirde su ,enerji, gıda ve çevre güvenliğimiz yani geleceğimiz tehdit altına girecektir.  

 Sayın Yıldız, söyleşimize katılarak vermiş olduğunuz bu önemli bilgiler için (UHA) Uluslararası Haber Ajansı olarak çok teşekkür ederiz. İnşallah bir başka söyleşide buluşmak dileğiyle hoşça kalınız!

Asıl ben size çok teşekkür ederim, bana böyle fırsatı tanıdığınız için.

[UHA Haber Ajansı, 27 Mart 2022]